Zoveel landen, zoveel verschillende onderwijssystemen? Met deze vraag starten we een serie blogs over onderwijssystemen in andere landen. We zijn nieuwsgierig naar hoe het onderwijssysteem in een land zoals Finland, IJsland, Hongarije of Singapore vormgegeven is. En vooral: wat zijn de opvallendste verschillen met ons stelsel? En wat kunnen wij leren van andere landen?
Hongarije. Het land van de goulash, de Rubiks kubus en het zomerse muziekfestival Sziget. Hongarije was ook lang het land achter het ijzeren gordijn. In 1989 werd Hongarije, na 44 jaar Sovjetoverheersing, weer een zelfstandige staat. De Sovjetsporen zijn echter nog goed te zien in het rigide onderwijssysteem in Hongarije.
Onderwijsstelsel
Hongaarse kinderen zitten van hun vijfde tot hun zestiende verplicht in de schoolbanken. De basisschool duurt acht jaar en is verdeeld in twee blokken van vier jaar. Het aantal jaren dat een leerling op een middelbare school doorbrengt, is afhankelijk van het niveau: de szakközépiskola en szakiskola zijn beroepsopleidingen (vergelijkbaar met het (v)mbo hier) en het Gimnázium houdt het midden tussen een havo en een vwo. Alleen het Gimnázium leidt op tot een carriere als student op de universiteit.
Discipline
Uitslapen is er niet bij voor de Hongaarse schoolkinderen. De meeste scholen beginnen om half acht al met het klassikaal afvuren van informatie op de leerlingen. Afvuren ja, want Hongaarse docenten proberen leerlingen zo veel mogelijk stof aan te bieden. Vaardigheden en leerstrategieën zijn van ondergeschikt belang. In toetsen kunnen leerlingen laten zien hoe veel er van de informatiestroom van de docent is blijven hangen. De beoordelingsschaal is simpel: een 1 is een onvoldoende, een 5 is uitstekend. Sommige docenten (en vooral ook ouders!) nemen met minder dan een 5 geen genoegen. Want hoe hoger de cijfers van de leerling, hoe groter de kans dat hij wordt toegelaten op een prestigieuze universiteit.
Wedstrijd
Ouders van de Hongaarse schoolkinderen van nu hebben de Sovjetperiode nog vers in het geheugen: ze vinden het daarom belangrijk dat hun kroost alle middelen aangrijpt om boven het maaiveld uit te stijgen. Scholen spelen daarop in: de beste leerlingen krijgen in de klas een ‘eervolle vermelding’ van de docent. Veel scholen organiseren regelmatig competities. Bijvoorbeeld in het opzeggen van gedichten. Of kennis van de Hongaarse geschiedenis. Wie wint, kan door naar een provinciale of zelfs landelijke wedstrijd. Ouders zien scholen die dit soort wedstrijden niet aanbieden als minder goede scholen, waardoor dit soort ‘wedstrijdloze’ scholen langzaam uitsterven.
Buitenschools
Muziekles, sport, toneelspelen. Veel scholen organiseren allerlei buitenschoolse activiteiten. Kunnen leerlingen hier dan even onder het juk van de schoolse discipline uitkomen? Niet echt. Veel ouders nemen die buitenschoolse lessen net zo serieus als school zelf. Ook dat is erfenis uit de communistische tijd. In het Oostblok was gelijkheid de theorie, maar het systeem investeerde ook veel geld en aandacht in de talentvolle bovenlaag. Echt goed (buitenschools) onderwijs was door de armoede maar voor een heel beperkte groep beschikbaar. Zelfs nu Hongarije het communisme vaarwel heeft gezegd, is goed onderwijs nog steeds schaars. Ouders vinden het daarom erg belangrijk dat hun kind zich op een specifiek gebied onderscheidt. Een jongen die op voetbal zit moet minstens de binnenlandse competitie als doel hebben. Een meisje dat op vioolles zit, krijgt ook verplicht theorielessen en solfège. Het concertpodium is dan de stip aan de horizon.
Huiswerk
Een andere tijdrovende buitenschoolse activiteit is het huiswerk. Vanaf een jaar of zeven beginnen leerlingen hier al mee. Veel ouders zien het huiswerk van hun kinderen als een controlemogelijkheid: doet hun kind het goed op school?
Hongarije als inspiratiebron
Tijd om de balans op te maken. Wat kunnen wij leren van het onderwijs in Hongarije? Veel, als je het mij vraagt, mits we er onze eigen Nederlandse draai aan geven.
1. Ouderbetrokkenheid. Ouders die globaal weten waar hun kind mee bezig is, kunnen hun kind stimuleren en helpen bij problemen. Die ouderbetrokkenheid moet niet uit de bocht vliegen: de achterdochtige manier waarop sommige Hongaarse ouders hun kind achter de broek zitten, sluit totaal niet aan op het Nederlandse onderwijs, waar zelfstandigheid hoog in het vaandel staat.
2. Leerlingen werken toe naar een concreet doel. Dit kan ervoor zorgen dat leerlingen meer gefocust en enthousiast aan het werk gaan. Natuurlijk moet dit niet doorslaan: een overdreven focus op presteren die de Hongaarse leerlingen (moeten) hebben, leidt behalve focus tot veel stress.
3. Aandacht voor buitenschoolse activiteiten. Leren is meer dan blokken binnen de muren van het schoolgebouw. De Hongaarse traditie van buitenschoolse activiteiten geeft leerlingen de kans zich ook op andere vlakken te ontplooien.
Wat kunnen we volgens jou leren van het Hongaarse onderwijssysteem?
