Een nieuw land waarvan we het onderwijs onder de loep nemen. En niet zomaar een land. Dit is het land met het meest besproken onderwijssysteem van Europa, misschien wel van de wereld. Het land met de duizend meren, de salmiakki’s en de sauna. Deels boven de poolcirkel en 7-8 maanden per jaar sneeuw en temperaturen tot 30 graden onder nul: Finland.
Hall of fame
Het mag er dan koud zijn, de Finnen gooien hoge ogen met hun onderwijs. Onderschat ze niet. “Het onderwijsparadijs bestaat en het heet: Finland”, “Is Nederland klaar voor het Finse onderwijssysteem?”, “Finland opnieuw beste onderwijs wereldwijd”. Het Finse onderwijs wordt alom geprezen: jaar in, jaar uit behoort Finland tot de hoogst scorende landen wat betreft onderwijs. Er zijn critici (“Finland is niet het beste jongetje van de klas”), maar dit zijn maar enkelen. Wat maakt Finland dan zo uniek?
Gelijkheid
Van hun 7e tot hun 16e levensjaar volgen de leerlingen dezelfde leerweg. Natuurlijk wordt er gedifferentieerd in de klas en is er (juist!) veel oog voor het individu, maar er wordt tot die tijd geen onderscheid in niveaus gemaakt.
Leren leren
“Het is veel belangrijker om leerlingen te leren om te denken en leren, dan ze te leren om te reproduceren.” Het onderwijs in Finland richt zich op metacognitieve vaardigheden, Thinking Skills en zelfstandigheid in het leerproces. Heel tumultueus!
Less is more
Het curriculum past in een Leitzmapje, zo dun is het. Het zijn kaders die de overheid aanlevert en scholen mogen daar verder zelf hun invulling aan geven. Daarnaast variëren de lessen van 45 tot 90 minuten en tussendoor zitten lange pauzes: Finnen geloven in het vrije (buiten)spel van leerlingen. Zodoende worden er maar 4 of 5 lessen op een dag gegeven. Zo is de concentratie tijdens de lessen die er zijn hoog. De soms lange lestijden bieden ruimte voor een andere vorm van less is more: verdieping in de lesstof, in plaats van meer aanvullende lesstof.
Motivatie
Er wordt tijd besteed aan het bedenken van opdrachten die echt betekenisvol zijn voor leerlingen. Vreselijke term, eens. Maar toch zijn echt betekenisvolle lessen (real life experiences) van grote waarde. In een documentaire zag ik de opdracht om naar aanleiding van een energieproject een verhaal te schrijven over het huis en leven van The Simpsons. De stroom valt volledig uit. Wat zijn de gevolgen, direct en op lange termijn voor The Simpsons?
Niveau docenten
Het vak leraar heeft status. Het salaris is gemiddeld, vergelijkbaar met andere sociale beroepen in Finland met dezelfde werklast. Daarnaast, of misschien wel ten grondslag hieraan, ligt het niveau van de docenten. Docent word je na een universitaire studie en een intensief begeleidingstraject op scholen binnen je studietijd. De toelatingseisen voor de studie zijn scherp: hoge cijfers en een loting. Om een indicatie te geven, ongeveer 10% van de mensen die zich inschrijft voor de lerarenopleiding, wordt toegelaten. Daarmee is de motivatie hoog en is er zelden sprake van uitval. Meer over de docent lees je in dit artikel.
Maar bovenal: vertrouwen
Een onderwijsinspectie kent Finland niet, evenals dat toetsen van leerlingen er bijna niet voorkomt. Het onderwijssysteem is gebaseerd op eigen verantwoordelijkheid en vertrouwen. Men gelooft erin dat als je mensen vertrouwen geeft, ze dat vertrouwen willen waarmaken. Er is een mindswitch voor nodig om van het inspecteren en toetsen af te komen. Iets waar Finland zelf 25 jaar over heeft gedaan.
Wat kunnen wij van Finland leren?
Vertrouwen. Staat misschien wel haaks op onze eigen (toch af en toe doorgeslagen) toetscultuur. Een mooie om mee te nemen dus! Daarnaast, hoog opgeleide docenten, less is more en een kritische blik naar onze eindeloze niveauindelingen. Let wel, Nederland is simpelweg een ander land dan Finland. Hun onderwijssysteem zal hier niet zomaar passen. Toch mogen we volgens mij met bewondering naar ze kijken en er een voorbeeld aan nemen: er zijn daar hele grootse veranderingen geweest, die veel vragen van hoe er naar onderwijs wordt gekeken. Onderwijs met klasse!
Nog meer over Finland? Het onderwijssysteem bijvoorbeeld? Lees dan het artikel “Finnish Education in a Nutshell”.
Foto: ashley rose
2 Responses
Wat weer een ontzettend interessante blog om te lezen! Doet je nadenken over ons onderwijssysteem!
Vlaamse leraar Van Hemeldonck en Finse prof. Sarjala doorprikken fabeltjes over superieur Fins onderwijs
1. Dirk Van Hemeldonck over ervaring met Fins onderwijs
Fins onderwijs presteert erbarmelijk slecht in kennisoverdracht; het is vrij utilitair en niet diepgaand; leerlingen te weinig gemotiveerd; niveau lerarenopleiding onderwijzers lager dan in Vlaanderen
De voorbije jaren werd Finland veelal als een onderwijsparadijs voorgesteld. Ook in het debat over de hervorming van het s.o. werd vaak naar Finland als model verwezen. In enkele nummers van het lerarenblad ‘Brandpunt’ van de COC verschenen vorig jaar mooie verhaaltjes over het onderwijssprookjesland ‘Finland’. Verhaaltjes die ook herhaaldelijk door het tijdschrift Klasse, door de VRT en vele anderen werden verpreid.
In het aprilnummer 2015 van Brandpunt werd wel een scherpe kritiek op die COC-verhaaltjes opgenomen; een kritiek vanwege Dirk Van Hemeldonck die zelf een aantal jaren lesgegeven heeft in Finland en de situatie vrij goed kent. Het Fins onderwijs presteert volgens hem erbarmelijk slecht in kennisoverdracht; het is vrij utilitair en niet diepgaand. We citeren de belangrijkste passages. Hij plaatst ook grote vraagtekens bij het niveau van de Finse kandidaat-leerkrachten waaraan hij zelf les geeft. Zo hoor je het ook eens van een ander. (Op de blog ‘Onderwijskrant Vlaanderen’ vind je een 10-tal relativerende bijdragen over Finland).
Beste redactie, ik wil reageren op de reeks artikelen over het Finse onderwijs die in Brandpunt verscheen. Ik heb het grootste deel van mijn loopbaan als wiskundeleraar lesgegeven in Vlaanderen in het hoger secundair onderwijs en in de onderwijzers- en regentenopleiding. Tussen 1998 en 2002 heb ik lesgegeven in Finland in het hoger secundair, in de onderwijzers- en lerarenopleiding en in het wiskundedepartement van de Universiteit van Jyväskylä. Ik mag mezelf toch wel een ervaringsdeskundige van het Finse onderwijs noemen. Ook nu nog verblijf ik de helft van de tijd in Finland en blijf er het onderwijs op de voet volgen.
De artikels in Brandpunt waren grotendeels gebaseerd op de PISA-resultaten van 2000 en publicaties in het Engels van het Finse onderwijsministerie, maar staan diametraal tegenover de ervaring ‘op het veld’. Het eerste PISA-onderzoek in 2000 bevatte nogal wat onvolkomenheden waarvan de ergste is dat de vragen niet in alle landen dezelfde waren. De onderzoekers waren er niet in geslaagd een vragenbestand op te stellen dat voor alle landen relevant was. In het onderzoek van 2012 werd gepoogd dit euvel weg te werken en zakte Finland meteen naar de twaalfde plaats – ook al bereidt het Finse onderwijs nadrukkelijk voor op testen in identiek dezelfde stijl als het PISA-onderzoek. (NvdR: Vlaanderen behaalde de Europese topscore; onze 15-jarige tso-leerlingen leerlingen presteerden evengoed als de doorsnee-Finse leerling.) Ook in het TIMSS-onderzoek scoort Finland niet zo goed en in de internationale Wiskunde Olympiade doen de Finnen het elk jaar slecht.
Het Finse onderwijs presteert erbarmelijk slecht in kennisoverdracht. Bijvoorbeeld, na negen jaren scholing is 70% van de scholieren er niet in staat met breuken te rekenen, slechts 7% begrijpt wat breuken zijn en de overige 23% kan de rekenregels uitvoeren zonder ze te begrijpen (Doctorale thesis van Lisa Näveri, University of Helsinki, 2009). Dit is ook mijn eigen ervaring. Ook in Aardrijkskunde loopt het mank: ik ontmoet nooit leerlingen uit het algemeen volgend hoger secundair onderwijs die op een blinde kaart Frankrijk of Duitsland kunnen aanduiden, laat staan kleinere landen als België of Nederland.
Kinderen hebben op Finse scholen weinig intellectuele uitdaging, vervelen zich en de meerderheid heeft een afkeer van onderwijs. (Dit laatste bleek ook uit PISA-2012). Na school hangen velen in bendes rond. In veel secundaire scholen wordt op het schoolterrein drugs gedeald. Het (typisch) Finse onderwijs is erg jong, het is pas na 1863 ontstaan. We moeten ontzag opbrengen voor wat de Finnen op zo korte tijd bereikt hebben. Maar het is wel een ‘noodsituatie’-onderwijs: op korte tijd moest men de achterstand ten opzichte van de andere Europese landen inhalen. Daardoor is het onderwijs erg utilitair en gaat het niet diep. Er is nog een lange weg af te leggen om op het gebied van kennisoverdracht en menselijke vorming op een vergelijkbaar peil te komen als de andere Europese landen.
Dikwijls wordt het hoger niveau van de leerkrachten geroemd. Ondanks de masteropleiding van de onderwijzers kan ik aan de studenten niet dezelfde eisen stellen als aan de professionele bachelors in Vlaanderen.
U hebt wellicht al gehoord van de massamoorden in Jokela en Kauhajoki waar een scholier vele andere leerlingen en leerkrachten doodschoot. De zich zelf lovende Engelstalige brochures van het Finse ministerie vermelden uiteraard niet dat er regelmatig bijna even ernstige drama’s gebeuren. Er blijven ook de problemen van het pesten en het zeer ernstig mishandelen, die men in de Finse scholen maar niet onder controle krijgt.
Wat je wel moet bewonderen in het Finse onderwijs is de zelfstandigheid van de kinderen en hun verantwoordelijkheidsgevoel. Ook de prachtige gebouwen en uitrusting, waarmee het beleid laat voelen dat ze kinderen waarderen. Er is in elke school ook een team van speciaal opgeleide taakleerkrachten om de kinderen met leermoeilijkheden verder te helpen. … (Commentaar: de inclusieleerlingen zitten er wel veelal in aparte klassen.)
2. Finse prof. Jukka Sarjala over problemen in de comprehensieve lagere cyclus s.o
Finland kende vóór 1970 een sterk selectief systeem zoals in Duitsland: scherpe selectie na 4de studiejaar in gymnasium en een soort technisch onderwijs. Het aantal leerlingen dat naar het gymnasium overstapte verschilde sterk van streek tot streek. Dit leidde tot de invoering van comprehensief onderwijs: een gemeenschappelijke lager cylus. Prof. Sarjala: “The main problem of the new school was: how to teach an entire age-group in the same school, in the same class. In the planning stages of the reform, people said that slow-learners would dangerously lag behind; on the other hand, the school could be too easy for talented children.”
Volgens Sarjala schiep de invoering van een gemeenschappelijke lagere cyclus tal van problemen.
*Te grote niveauverschillen: “Teachers are faced with students with different learning abilities. Every student should receive instruction at the level of his skills, but that requires small teaching groups.
*Minder discipline en leermotivatie bij de leerlingen: “Many teachers say that students have become more and more negative. Children are more restless and more self-centered. Students have become polarized: a great majority of the students are doing better than ever before; on the other hand, there is a growing group of students who do not fare so well. Family problems have increased: among other things, unemployment, mental disorders, alcoholism, broken families. Competition in the labour market has increased and parents have less and less time for their children. Children bring the family problems to school.
*Lesgeven is minder aantrekkelijk geworden & minder interesse voor lerarenberoep
A number of teachers are facing difficulties because some parents behave aggressively. Some teachers have been threatened with litigation on the grounds that they have given too poor grades to the students. Many of the problems in the comprehensive school stem from the problems of society. Schools do not get enough resources; the economic differences between municipalities have a bearing on the school results.
Up to now, teaching has been an attractive profession. Just recently, we have heard, though, that a number of teachers would like to change jobs. This is a rather disheartening scenario for the Finnish education system.