De uitgever is al lang niet meer de enige aanbieder van leermiddelen. Uit de SLO leermiddelenmonitor van 2017/2018 blijkt dat maar liefst 64% van de docenten in het voortgezet onderwijs zelf leermiddelen ontwikkelt. Sterker nog, ik denk dat het van alle tijden is dat docenten flexibel omgaan met een methode en die waar nodig aanvullen met of zelfs vervangen door eigen materiaal. Het is immers je vak om de leerstof levend te maken voor je leerlingen, bijvoorbeeld met actuele voorbeelden of werkvormen die aansluiten bij verschillende leerstijlen.
Maar hoe pak je dat nou eigenlijk aan, een ijzersterk leermiddel maken? Het begint allemaal met het opstellen van een leerdoel. Dat hebben we allemaal geleerd tijdens onze opleiding … toch?! Maar doe je het ook daadwerkelijk in de praktijk? Ik denk dat het je enorm kan helpen om vooraf een helder lesdoel te formuleren. Het geeft je een duidelijke focus en voorkomt dat je halverwege het ontwikkelen vastloopt. Bovendien kun je achteraf beter bepalen of je het juiste resultaat hebt gehaald.
Formuleer een leerdoel actief
Je wilt je leerlingen in beweging krijgen om iets nieuws te leren. Formuleer je leerdoel dus actief, in termen van wat de leerlingen kunnen na afloop. Bijvoorbeeld: de leerling kan de inhoud van 3D figuren berekenen; de kenmerkende eigenschappen van cellen noemen; een gesprek over zijn hobby voeren in het Frans etc.
Maak het concreet
Probeer zo concreet mogelijk voor je te zien wat je leerlingen uiteindelijk moeten kunnen. Een handig hulpmiddel is om het lesdoel op te delen in drie componenten:
1. Inhoudscomponent
Over welke kennis, vaardigheid of attitude moet de leerling beschikken?
2. Gedragscomponent
Hoe kan de leerling demonstreren dat hij zich de inhoud heeft eigen gemaakt? (Vermijd werkwoorden als weten, leren, kennen, snappen of begrijpen: die zijn niet meetbaar!)
3. Didactische component
Binnen welke context of situatie laat de leerling iets zien?
Voorbeelden:
De leerling kan …
(inhoud) (gedrag) (didactisch)
– alle presidenten van de VS laten zien in een tijdlijn
– de landen van Europa aanwijzen op een kaart van de wereld
Maak het een uitdaging
Een goed leerdoel is uitdagend, zowel voor je leerlingen als voor jezelf. Stel je het doel te hoog, dan is dat frustrerend. Stel je het te laag, dan voelen jongeren zich niet serieus genomen en dat is demotiverend. Jij kent jouw doelgroep natuurlijk als geen ander. Stem de lesdoelen af op hun niveau. En durf ook om feedback te vragen aan je klas: vonden ze het te makkelijk of te moeilijk?
De volgende stap …
Leerdoelen formuleren is geen doel op zich. Maar als je voor jezelf helder hebt wat je wilt bereiken met een leermiddel, wordt de volgende stap van het ontwerpen een stuk makkelijker. Daarover meer in mijn volgende blogs.
Hoe pak jij het ontwikkelen van leermateriaal aan? Formuleer je ook eerst een leerdoel of begin je gewoon ergens?
