Tijdens mijn stages op diverse basisscholen was samenwerken al een hot item. Iedereen had het over coöperatieve werkvormen. Ik had hele mappen vol met zulke werkvormen en gebruikte ze te pas en te onpas in mijn lessen. Binnen de 21st Century Skills wordt het samenwerken naar iets hoger niveau getild.
Samenwerken?
Kennisnet omschrijft samenwerken als ‘Gezamenlijk een doel halen, elkaar aanvullen, inspireren, ondersteunen.’
De kennissamenleving draait grotendeels op het onderhouden van (digitale) netwerken. Deze mogelijkheid om over een afstand samen te werken en contact te onderhouden wordt veel gebruikt, dus moeten we onze leerlingen hierop voorbereiden.
Aan de hand van vier aandachtsgebieden bespreek ik wat je met deze vaardigheid kunt:
Visieontwikkeling
Wat zien jullie binnen de school als samenwerking? Samenwerken kan met medeleerlingen, maar ook met volwassenen. Daarnaast is het belangrijk na te denken over de maatstaven van samenwerken die je hanteert. Wanneer heeft het samenwerken kwaliteit? Ik denk dat een gedeelde verantwoordelijkheid nemen en hebben hiervoor een goede maatstaf is. Dit geeft aan dat de leerlingen hun eigen rol en talent en de rollen en talenten van hun groepsgenoten (h)erkennen en binnen deze kaders positief samenwerken. Kennisnet vult het positief samenwerken in met enkele subvaardigheden: hulp kunnen vragen en ontvangen, gezamenlijke verantwoordelijkheid en individuele aansprakelijkheid, positieve open houding, flexibel zijn, je kunnen aanpassen.
Het curriculum
Met welke middelen ga jij jouw leerlingen leren samenwerken? Je kunt bijvoorbeeld expliciet aandacht besteden aan samenwerken. De abonnementen Studievaardigheden en Sociaal Emotionele Vaardigheden van Tumult bieden deze mogelijkheid. Bedenk daarbij binnen welke vakken en lesuren je óók aan deze vaardigheid wilt werken. Een mooi voorbeeld van vakoverstijgend lesgeven kreeg ik als reactie op een vorige blog:
“Als drama docent/leefstijl docent op een VMBO school zie ik dagelijks kinderen worstelen met hun emoties en hun sociale ontwikkeling. In mijn lessen ligt het accent helemaal niet op toneelspelen. Het is slechts een middel om onze leerlingen sociaal-emotioneel vaardig te maken. Vaak moet ik aan anderen uitleggen dat het geen pretlessen, maar levenslessen zijn.” Aldus Gemma Biesheuvel-van Diemen
Om een begin te maken raad ik je aan (voor zover je dat nog niet deed) om diverse coöperatieve werkvormen uit te proberen. Even zoeken op ‘coöperatieve werkvormen’ in Google en je vindt genoeg werkvormen. Een meer gevorderde optie is projectonderwijs. Op de website van Jos de Kleijn staan prachtige voorbeelden van projecten, waarin leerlingen een vaardigheid als samenwerken geïntegreerd aanleren. Alle subvaardigheden vormen samen met vakinhoud een samenhangend geheel. Denk aan een project waarin je leerlingen een hok voor chimpansees ontwerpen, in opdracht van een bestaande dierentuin. Je kunt je voorstellen waar allemaal aan gedacht moet worden: van leefomstandigheden tot mogelijkheden voor het publiek om te kijken en temperatuur. Daar is goede samenwerking voor nodig. Denk ook aan online tools waarmee je leerlingen kunnen samenwerken! Op de site van Kennisnet staat een mooi overzicht.
Deskundigheid docenten
Om aandacht te besteden aan samenwerken zijn bepaalde docentvaardigheden nodig. Een docent moet groepswerk kunnen coachen (in plaats van doceren!) en kunnen omgaan met de bestaande omgangsvormen van de leerlingen. Dit alles, en ook zeker projectonderwijs, vergt een goede organisatie. Ook noemde ik eerder al het belang van vakoverstijgend lesgeven. Hiervoor is overeenstemming nodig binnen het team, over hoe jullie de vaardigheid aanbieden.
Rol overige betrokkenen
Met wie laat je de leerlingen samenwerken? Elkaar, docenten? Het kunnen ook externen zijn. Denk bijvoorbeeld aan de buurt waarin de school staat, de ouders van de leerlingen en de boer die het diner voor het galafeest levert.
Ik ben erg benieuwd hoe scholen nu al met deze vaardigheid bezig zijn: ik hoor het graag hieronder!
