De resultaten van het onderzoek “Gedrag in crisis” kwamen met gestrekt been binnen: de gedragsproblemen in Nederlandse klaslokalen zijn aanzienlijk en de impact op leerlingen en docenten is groot. Als mentoraat adviseur bij Tumult ben ik dagelijks in contact met mentoren die zich met hart en ziel inzetten voor hun leerlingen. Toch wordt steeds duidelijker hoe groot de uitdagingen zijn waarmee het onderwijs wordt geconfronteerd. Deze uitdagingen mogen we écht niet (meer) negeren. Hoe gaan we dit aanpakken?
De harde feiten
Nederland scoort laag op klassendiscipline. Uit het onderzoek blijkt dat Nederland internationaal plek 65 van 81 landen inneemt. Dat is schokkend en een duidelijk signaal dat het onderwijssysteem onder druk staat. De gevolgen van deze onrust zijn ernstig en raken zowel leerlingen als docenten:
- Leerlingen in onrustige klassen lopen bijna een schooljaar achter in rekenen, waardoor hun toekomstperspectief wordt aangetast.
- Gepeste leerlingen hebben zelfs een achterstand van 1,5 jaar, een directe impact op hun leerontwikkeling en welzijn.
- 81% van de ondervraagde Nederlandse leerlingen gaf aan dat er in sommige lessen niet wordt geluisterd naar de leraar, wat een effectieve lesomgeving ondermijnt.
- 83% ervaart lawaai en rommel in de klas, waardoor concentratie afneemt en leerprestaties verslechteren.
Deze cijfers maken duidelijk dat er structurele veranderingen nodig zijn om het leerklimaat te verbeteren en zowel leerlingen als docenten beter te ondersteunen.
> Lees hier het volledige onderzoek: Onderzoeksrapport-Gedrag-in-Crisis-Academica-University-of-Applied-Sciences.pdf
De impact op leerlingen en docenten
Wat me vooral raakt, is hoe gedrag van leerlingen vaak een symptoom is van iets diepers. Leerlingen die zich niet gezien voelen, uiten dat in hun gedrag. Ze verstoren de les, trekken zich terug of blijven zelfs weg. Uit het onderzoek blijkt dat ook docenten steeds vaker stress ervaren door de onrust in klassen. Dit heeft niet alleen invloed op hun werkplezier, maar draagt ook bij aan het lerarentekort. Het onderwijs wordt minder aantrekkelijk, en dat leidt tot uitval van docenten. De dagelijkse praktijk is uitdagend enals mentor bevind je je midden in deze dynamiek. Je probeert te luisteren, te begrijpen en te verbinden. Maar hoe doe je dat in een systeem dat soms voelt alsof het uit elkaar valt? Dat is geen eenvoudige taak.
Verbondenheid is de sleutel
Het ontbreken van klassendiscipline laat zien dat we manieren moeten vinden om de verbondenheid bij elkaar in de klas terug te vinden. Het onderzoek benadrukt dit ook: verbondenheid is de sleutel. Leerlingen die zich gezien en gehoord voelen, vertonen minder probleemgedrag en presteren beter. Dat klinkt simpel, maar we weten allemaal dat het in de praktijk een uitdaging is. Toch geloof ik dat de mentoren een verschil kunnen maken, juist door kleine, bewuste stappen. Hier deel ik een aantal tips die ik in de praktijk heb gezien die écht werken om verbinding te creëren:
- Toon oprechte interesse. Vraag niet alleen naar cijfers of huiswerk, maar kijk verder. Wat speelt er thuis? Hoe is de sociale omgeving van de leerling? Dit zijn cruciale factoren die invloed hebben op gedrag en welzijn. Door écht te luisteren, laat je een leerling voelen dat hij of zij ertoe doet.
- Zie gedrag als een signaal. Gedrag komt niet uit het niets. Wat probeert een leerling je te vertellen? Waar ligt de oorzaak? Durf het gesprek aan te gaan en benoem het gedrag zonder oordeel. Dit kan een belangrijke stap zijn in het creëren van wederzijds begrip en het vinden van oplossingen.
- Samen sta je sterker. Je hoeft het niet alleen te doen. Werk samen met leerlingen, collega’s, teamleiders, ouders en andere mentoren. Door samen verantwoordelijkheid te dragen, verminder je de druk en creëer je een ondersteunende omgeving waarin iedereen bijdraagt aan de ontwikkeling van de leerling.
- Blijf aanwezig en betrouwbaar. Consistentie is essentieel voor het opbouwen van vertrouwen. Een mentor die er écht is, biedt stabiliteit en een veilige plek waar leerlingen zich gehoord en gezien voelen.
Een uitnodiging tot verbinding
Het onderzoek “Gedrag in crisis” is voor mij een wake-up call geweest. Het laat zien dat we niet alleen te maken hebben met gedragsproblemen, maar met een gebrek aan verbondenheid. En dat is iets waar mentoren, teamleiders maar ook directies een verschil in kunnen maken. Dit is geen oproep tot actie, maar een uitnodiging. Een uitnodiging om stil te staan bij wat middelbare scholen kunnen doen om leerlingen te laten voelen dat ze ertoe doen. Want uiteindelijk is dat waar het om draait: leerlingen die zich gezien voelen en daardoor groeien. De uitnodiging staat ook open bij Tumult: heb jij tips of ideeën om die verbinding tot stand te brengen of wil je juist ervaringen vanuit andere mentoren horen? Laat het ons weten. Samen staan we in verbinding!
