Dit jaar geef ik les aan een klas pabo-studenten. Een onderwerp dat laatst aan bod kwam was breinleren: een hot item waar de laatste jaren veel aandacht voor is. In deze blog bespreek ik een aantal relevante kerninzichten (Ruyters & Simons, 2012). Wat betekenen deze inzichten voor de onderwijspraktijk?
1. Je hersenen passen zich voortdurend aan
Hersenen bestaan uit een heleboel neuronen, oftewel hersencellen. Neuronen maken gebruik van bestaande verbindingen met allerlei andere neuronen om bestaande informatie uit te wisselen, en nieuwe informatie wordt via nieuwe verbindingen vastgelegd. Een belangrijk uitganspunt hierbij is use it or lose it. Wanneer een nieuwe verbinding is aangelegd, is deze nog erg zwak. Door het geleerde te herhalen, wordt de verbinding vaker gebruikt en wordt deze sterker. Herhaal je niet, dan kan de verbinding ook weer verdwijnen! Wanneer je informatie op verschillende manieren aanbiedt, worden meerdere verbindingen rondom hetzelfde onderwerp aangelegd. Die verschillende wegen (verbindingen) maken het voor je hersenen makkelijker om informatie weer op te halen. Daarom is herhaling en het op verschillende manieren aanbieden van dezelfde stof heel belangrijk.
2. Om te leren en je goed te kunnen concentreren hebben je hersenen brandstof en zuurstof nodig
Voor brandstof zorg je door voldoende te eten en voor zuurstof is een raam openzetten natuurlijk een belangrijke stap, maar zet je weleens energizers in tijdens het lesgeven? Dat zijn korte activiteiten waarbij de leerlingen fysiek bezig zijn, zoals een bewegingsspelletje. Hierdoor worden de leerlingen actief en gaat er extra zuurstof naar de hersenen. Dat geeft ze weer meer zuurstof die nodig is om zich te concentreren en te leren.
3. Je hersenen leren beter wanneer je verschillende zintuigen gebruikt
Net zoals herhaling heeft het gebruiken van verschillende zintuigen effect op leren. Je zintuigen slaan namelijk informatie op verschillende plekken in de hersenen op. Leer je met meerdere zintuigen (tegelijk), dan wordt het geleerde op verschillende plekken opgeslagen en worden er meer verbindingen gemaakt. Vertel je bijvoorbeeld over de VOC, dan is het interessant om ook eens de specerijen erbij te pakken die ze vervoerden. Je kunt ze dan laten zien, ruiken en proeven. Op die manier ervaren je leerlingen de lesstof met meer zintuigen dan wanneer je alleen over de VOC vertelt of een afbeelding laat zien. Om het effect te versterken, zou je zelfs iets kunnen meenemen waarin een aantal van deze specerijen zijn verwerkt, zoals speculaas.
4. Samen leren is beter dan alleen
In je hersenen zit een bepaald soort neuronen: spiegelneuronen. Deze neuronen geven een signaal door op het moment dat je zelf iets doet (zoals dansen), maar ook als een ander dit doet. Dit verklaart waarom het zo belangrijk is om zelf het goede voorbeeld te geven. Leerlingen zullen al gauw (onbewust) gedrag overnemen dat zij zien. Daarnaast zorgt samenwerken ervoor dat informatie vanuit verschillende oogpunten wordt bekeken en er kennis wordt uitgewisseld. Dit leidt weer tot diversere en sterkere verbindingen in de hersenen. Meer over samenwerken vind je in ons lesmateriaal over studievaardigheden.
5. Emoties spelen een belangrijke rol bij leren
Zelf vertel ik ouders altijd dat de eerste weken van het schooljaar in het teken staan van elkaar leren kennen. Want zonder een fijne en veilige omgeving komt er niets van het leren. Ook dit speelt een rol bij breinleren. Emoties zorgen namelijk voor het vrijkomen van bepaalde stoffen in de hersenen. Zo zorgt angst voor stoffen die je een soort vechtmodus in je hersenen aanzetten. Handig als je moet vechten of vluchten, maar je hersenen hebben geen ruimte om iets nieuws te leren. Een positieve stemming zorgt er juist voor dat er stoffen vrijkomen die wél helpen bij leren. Het is dus belangrijk dat de leerlingen zich veilig en goed voelen, bijvoorbeeld door hen successen te laten ervaren en hen op hun gemak te stellen. In ons lesmateriaal over sociaal-emotionele vaardigheden vind je lessen die jou en je klas hierbij kunnen helpen, zoals Hoe kom je voor jezelf op? en Hoe ga je om met emoties?
6. Een doel helpt de leerling zijn of haar aandacht te richten op de juiste dingen
Onze hersenen nemen heel veel prikkels tegelijk waar. Omdat er zoveel gebeurt, kunnen niet alle prikkels bewust verwerkt worden. Je filtert dus informatie die relevant voor je is. Wanneer je weet wat het doel van de les is of waar je op moet letten, is het makkelijker om de juiste informatie uit alle prikkels te filteren. Het is dus handig om de leerlingen het doel uit te leggen: wat moeten ze leren, waarom zitten ze in de les?
7. Als je snapt hoe de hersenen werken, leer je makkelijker
Net zoals wij deze inzichten kunnen gebruiken om onze lessen beter aan te laten sluiten bij hoe leerlingen leren, zo kunnen ook de leerlingen profijt hebben van de informatie over hoe het brein werkt. Als ze bijvoorbeeld weten dat herhaling zorgt voor sterkere verbindingen of dat ze meer verbindingen maken wanneer ze iets in verschillende situaties oefenen, kunnen ze dit gebruiken om beter te leren. Zo geven we in Tumult in de brugklas – studievaardigheden 1 vmbo al wat achtergrondinformatie over het belang van zuurstof en beweging.
Deze inzichten in breinleren helpen mij om mijn lessen beter vorm te geven. Ik probeer de inzichten toe te passen tijdens de voorbereiding van mijn lessen. Heb jij nog een goed idee over hoe je deze inzichten kunt gebruiken? Laat het weten in een reactie hieronder!
