In een steeds veranderende arbeidsmarkt is het cruciaal dat jongeren leren hoe ze hun eigen loopbaan kunnen vormgeven. Eén keuze voor de rest van je leven? Dat is niet meer realistisch. Jongeren hebben begeleiding en handvatten nodig om keuzes te maken. Maar hoe geef je dat vorm in het onderwijs? Wie daar alles over weet is Marinka Kuijpers, hoogleraar Leeromgeving en leerloopbanen in het (v)mbo aan de Open Universitei.
Waar gaat het in de kern over bij loopbaanleren?
Ervaringen zijn de sleutel tot loopbaanleren, omdat ze leerlingen echt iets laten ontdekken over zichzelf. Denk aan een stage, een bijbaantje of zelfs een hobby. “Dat geeft leerlingen een gevoel bij hoe werk eruitziet en wat bij hen past,” zegt Marinka. Vooral ervaringen die emoties oproepen – zoals trots of frustratie – kunnen waardevol zijn. Ze laten leerlingen zien wat belangrijk voor hen is en waar hun kracht ligt. Door hierop te reflecteren, leren ze steeds meer over zichzelf in relatie tot werk. Hier zie je al dat het niet alleen bij ervaren blijft: de begeleiding om die ervaring betekenis te geven, is minstens zo belangrijk.
Hoe werkt dat in de praktijk?
In het begin kan het iets kleins zijn. Bijvoorbeeld: “Goh, ik zie dat jij je klasgenoot helpt met huiswerk. Is dat iets wat je leuk vindt?” Die leerling weet dat misschien nog niet, maar kan het navragen bij een ouder of leraar. Zo begint het proces van reflecteren en ontdekken, en netwerken. Naarmate leerlingen groeien, wordt dit proces steeds specifieker. Waar het in het eerste jaar nog gaat over “iets met helpen”, willen we uiteindelijk dat leerlingen kunnen zeggen wát ze willen doen, voor wie en onder welke omstandigheden.
Is het wetenschappelijk bewezen dat LOB werkt?
“Als leerlingen ervaringen op kunnen doen en begeleiding krijgen om te reflecteren en stappen te zetten, vergroot dat hun loopbaansucces. Je ziet ook dat ze meer leermotivatie hebben en betere keuzes maken”, vertelt Marinka. Op de vraag of LOB leidt tot minder uitval bij vervolgopleidingen reageert Marinka voorzichtig instemmend. “Er is minder uitval, maar effect is altijd heel lastig te meten, omdat er zoveel factoren van invloed zijn. Dus daar moet ik voorzichtig in zijn. Je ziet in ieder geval wel meer zekerheid voor keuzes. We zagen dat mbo-studenten die loopbaangerichte begeleiding hebben gekregen in het vmbo, meer het gevoel hebben dat ze een verstandige keuze hebben gemaakt die goed voelt.”
De valkuilen van LOB-methodes
Hoewel loopbaanleren steeds meer aandacht krijgt in scholen, ziet Marinka nog verbeterpunten. Veel LOB-methodes en -uren missen volgens haar een duidelijke koppeling met praktijkervaringen. “Leerlingen werken een programma af, maar voelen er weinig bij. Het blijft vaak bij vragen als: wat kun je goed? Maar jongeren weten dat zelf vaak nog niet. Je moet ze dingen laten doen en daar het gesprek over voeren.”
Een ander knelpunt is de eenheidsworst. Een goede LOB-aanpak is flexibel en sluit aan bij de behoeften van de leerling. Marinka pleit voor meer keuzemogelijkheden: “In mijn ideale methode valt er meer te kiezen. Als je een netwerkcontact wilt aanhalen, pak je module 1A erbij. Of als je gaat reflecteren met ouders, gebruik je de vragen uit module 2B. Dan wordt het vraaggestuurd en krijgen leerlingen zelf meer regie. De docent kan dat wel in de gaten houden: lukt het iemand om dat te doen? Of moet ik er meer bovenop zitten? Maar nu is het voor iedereen hetzelfde, terwijl een loopbaan voor iedereen anders is.”
Tumult LOB-leermiddelen
Deze woorden van Marinka namen wij bij Tumult van harte. Bij het ontwikkelen van onze LOB-leermiddelen hebben we ons uiterste best gedaan om leerlingen niet te laten ontkomen aan het opdoen van praktijkervaringen en reflectiemogelijkheden. LOB-taken voor in het dossier sturen je leerlingen de opleidings- of beroepswereld in, en in de lessen en thuisopdrachten zetten we sterk in op reflectie. Wat zegt dit over jou? En wat zijn de ideeën van je netwerk daarover? Bekijk de leermiddelen hier of neem contact op met onze consultants voor meer informatie. Maar ja, de disclaimer: we blijven een methode, dus het echte werk is aan jullie, docenten!
Lees meer in de blog: Marinka Kuijpers: “Laat los dat leerlingen in het LOB-gesprek een beroep moeten kiezen”
Eén reactie
Betekenis geven aan ervaringen opdoen met de praktijk kan bijvoorbeeld met vakwedstrijden. Niet omdat het moet, maar om dat het mag, uitdagend en spannend is. Een realistische beroepspraktijksituatie wordt nagebootst. Binnen een bepaalde tijd moeten leerlingen een opdracht uitvoeren, samenwerken, overleggen en hun vaardigheden aanspreken om het tot een goed resultaat te brengen. Ze weten daarna wat ze goed hebben gedaan en beter kunnen doen. Dat lijkt me toch een mooie ervaring om daarna te weten of dat beroep iets voor jou is of kan zijn. Dit is kort gezegd Skills Talents, de vakwedstrijden in 10 profielen voor het vmbo.