Een nieuw land waarvan we het onderwijs onder de loep nemen. En niet zomaar een land. Dit is het land met het meest besproken onderwijssysteem van Europa, misschien wel van de wereld. Het land met de duizend meren, de salmiakki’s en de sauna. Deels boven de poolcirkel en 7-8 maanden per jaar sneeuw en temperaturen tot 30 graden onder nul: Finland.
Hall of fame
Het mag er dan koud zijn, de Finnen gooien hoge ogen met hun onderwijs. Onderschat ze niet. “Het onderwijsparadijs bestaat en het heet: Finland”, “Is Nederland klaar voor het Finse onderwijssysteem?”, “Finland opnieuw beste onderwijs wereldwijd”. Het Finse onderwijs wordt alom geprezen: jaar in, jaar uit behoort Finland tot de hoogst scorende landen wat betreft onderwijs. Er zijn critici (“Finland is niet het beste jongetje van de klas”), maar dit zijn maar enkelen. Wat maakt Finland dan zo uniek?
Gelijkheid
Van hun 7e tot hun 16e levensjaar volgen de leerlingen dezelfde leerweg. Natuurlijk wordt er gedifferentieerd in de klas en is er (juist!) veel oog voor het individu, maar er wordt tot die tijd geen onderscheid in niveaus gemaakt.
Leren leren
“Het is veel belangrijker om leerlingen te leren om te denken en leren, dan ze te leren om te reproduceren.” Het onderwijs in Finland richt zich op metacognitieve vaardigheden, Thinking Skills en zelfstandigheid in het leerproces. Heel tumultueus!
Less is more
Het curriculum past in een Leitzmapje, zo dun is het. Het zijn kaders die de overheid aanlevert en scholen mogen daar verder zelf hun invulling aan geven. Daarnaast variëren de lessen van 45 tot 90 minuten en tussendoor zitten lange pauzes: Finnen geloven in het vrije (buiten)spel van leerlingen. Zodoende worden er maar 4 of 5 lessen op een dag gegeven. Zo is de concentratie tijdens de lessen die er zijn hoog. De soms lange lestijden bieden ruimte voor een andere vorm van less is more: verdieping in de lesstof, in plaats van meer aanvullende lesstof.
Motivatie
Er wordt tijd besteed aan het bedenken van opdrachten die echt betekenisvol zijn voor leerlingen. Vreselijke term, eens. Maar toch zijn echt betekenisvolle lessen (real life experiences) van grote waarde. In een documentaire zag ik de opdracht om naar aanleiding van een energieproject een verhaal te schrijven over het huis en leven van The Simpsons. De stroom valt volledig uit. Wat zijn de gevolgen, direct en op lange termijn voor The Simpsons?
Niveau docenten
Het vak leraar heeft status. Het salaris is gemiddeld, vergelijkbaar met andere sociale beroepen in Finland met dezelfde werklast. Daarnaast, of misschien wel ten grondslag hieraan, ligt het niveau van de docenten. Docent word je na een universitaire studie en een intensief begeleidingstraject op scholen binnen je studietijd. De toelatingseisen voor de studie zijn scherp: hoge cijfers en een loting. Om een indicatie te geven, ongeveer 10% van de mensen die zich inschrijft voor de lerarenopleiding, wordt toegelaten. Daarmee is de motivatie hoog en is er zelden sprake van uitval. Meer over de docent lees je in dit artikel.
Maar bovenal: vertrouwen
Een onderwijsinspectie kent Finland niet, evenals dat toetsen van leerlingen er bijna niet voorkomt. Het onderwijssysteem is gebaseerd op eigen verantwoordelijkheid en vertrouwen. Men gelooft erin dat als je mensen vertrouwen geeft, ze dat vertrouwen willen waarmaken. Er is een mindswitch voor nodig om van het inspecteren en toetsen af te komen. Iets waar Finland zelf 25 jaar over heeft gedaan.
Wat kunnen wij van Finland leren?
Vertrouwen. Staat misschien wel haaks op onze eigen (toch af en toe doorgeslagen) toetscultuur. Een mooie om mee te nemen dus! Daarnaast, hoog opgeleide docenten, less is more en een kritische blik naar onze eindeloze niveauindelingen. Let wel, Nederland is simpelweg een ander land dan Finland. Hun onderwijssysteem zal hier niet zomaar passen. Toch mogen we volgens mij met bewondering naar ze kijken en er een voorbeeld aan nemen: er zijn daar hele grootse veranderingen geweest, die veel vragen van hoe er naar onderwijs wordt gekeken. Onderwijs met klasse!
Nog meer over Finland? Het onderwijssysteem bijvoorbeeld? Lees dan het artikel “Finnish Education in a Nutshell”.
Foto: ashley rose
