Zelf lesmateriaal maken: ja of nee?

Toen ik zelf voor de klas stond, basisonderwijs welteverstaan, kluste ik wat af. Een kwartetspel, een werkblad en de verwerking van een geschiedenishoofdstuk in een toneelstuk. En ja, ik moet toegeven, ook ik ‘leende’ wel eens onderdelen uit bestaande methodes die ik ter inzage had ontvangen. Zo maakte ik van een heleboel zelfgemaakt en bestaand materiaal mijn eigen methode. Het effect was fantastisch, maar het was ook een heleboel werk. In deze blog daarom een kosten-batenanalyse: zelf lesmateriaal maken: doen of niet doen?

Jouw leerlingen, jouw onderwijs
Waarom zou je überhaupt zelf lesmateriaal maken, als er zo veel voorhanden is? Eén van de belangrijkste argumenten hiervoor is het laten aansluiten van het lesmateriaal op jouw school(omgeving) en leerlingen. Koop je lesmateriaal bij een uitgeverij, dan past vanzelfsprekend niet alles bij jouw school. Om een voorbeeld te noemen: wij krijgen vaak als feedback op ons lesmateriaal dat het té multicultureel is (scholen in bijv. Groningen en oosten van het land), terwijl we net zo vaak horen dat het te weínig multicultureel is (Randstad). Oftewel, jouw school is uniek en vraagt om uniek lesmateriaal om aan te kunnen sluiten bij de leerlingen. In de trainingen die wij over ons lesmateriaal geven, kaarten wij altijd aan dat docenten er hun eigen draai aan moeten geven. Wij doen allerlei suggesties, bedenken werkvormen en maken lesvoorbereidingen, maar de docent zal toch echt zelf moeten kiezen wat hij hiervan doet en wat niet. En misschien zijn er zelfs aanvullingen te maken. Hoe eigener, hoe beter!

En waarom nog meer?
Het belangrijkste argument voor is dus dat je zo goed aansluit bij je leerlingen. Maar er zijn meer voordelen. Je kunt maatwerk bieden: je kunt precies het curriculum dekken, waar algemene methodes soms net iets missen of te veel hebben. Daarnaast kan eigen lesmateriaal maken goedkoper zijn (let op; kan) en het is leuk en uitdagend voor docenten om te doen. Het verrijkt de vaardigheden van de betreffende docent(en). Daarnaast betekent zelf lesmateriaal maken niet perse dat je een gehele module of meerjarenplan maakt, je kunt klein beginnen. Aanvullingen op bestaand materiaal in de vorm van overgangslessen per thema, werkbladen en extra opdrachten maken het lesmateriaal ook eigen.

Waarmee rekening te houden als ik zelf lesmateriaal ga maken
Goed lesmateriaal maken vraagt wat van je en van de school. Zeker als je uitgaat van hele leerlijnen en modules. Het kost tijd. Past dit naast je huidige werklast? Krijg je hier extra uren voor? Hoeveel? Wanneer moet het klaar zijn? Is dit haalbaar? Dit zijn vragen die je jezelf meteen kunt stellen. Er gaat namelijk een heel ontwikkelproces aan vooraf. Analyses (denk aan doelgroep- of behoefteanalyses) om te bepalen welk materiaal er nodig is en dan start het ontwikkelen zelf. Het ontwikkelen van lesmateriaal bestaat uit verschillende fases (een voorbeeld van zulke fases is het Tien stappen model). Heb jij de vakkennis die nodig is om het betreffende materiaal te maken? Heb je ervaring met het maken van lesmateriaal en met het onderzoeksproces wat daaraan voorafgaat? Heb je zin om je te verdiepen in de opbouw van lesmateriaal? En weet je waaraan goed lesmateriaal moet voldoen? Tijdens het ontwikkelproces is het ook erg van belang dat er draagvlak is onder de rest van de collega’s: zijn ze het eens met de keuzes die gemaakt worden? Met hoe het materiaal ontwikkeld wordt? Kijk kritisch naar jezelf, wees eerlijk over de haalbaarheid en de kwaliteit en denk na over de benodigde tijd en daarmee de investering. Weegt dit op tegen het aanpassen en aanvullen van bestaand lesmateriaal? Heb je daarover nagedacht en geconcludeerd dat je het helemaal ziet zitten om zelf aan de slag te gaan? Bekijk dan wat tips om zelf lesmateriaal te maken!

Zelf lesmateriaal maken, ja of nee?
Het antwoord op deze vraag verschilt wat mij betreft dus per persoon en per school. Zelf lesmateriaal aanpassen en eventueel aanvullen zou ik iedere docent adviseren. Helemaal zelf maken is een ander verhaal. Is de docent in kwestie voldoende vakinhoudelijk en onderwijskundig toegerust? Is er voldoende tijd en geld hiervoor binnen de school? Is er grote behoefte aan eigen materiaal en is de docent gemotiveerd? Dan zou ik ervoor gaan. Wordt aan een van deze factoren niet voldaan, dan zou ik er niet aan beginnen. Ga dan voor goede aanvullingen en aanpassingen en maak zo het lesmateriaal eigen!

Ik ben benieuwd naar de ervaringen van docenten rondom de balans tussen bestaand materiaal aanpassen en aanvullen en zelf nieuw lesmateriaal ontwerpen. Je kunt deze verhalen hieronder in een reactie kwijt.

Beeld: derrickcollins