Groepsvorming: in 5 stappen naar een hechte groep

Gepubliceerd op: 3 oktober 2022
Door: AnneMirthe Wittekoek

Een klas is continu in beweging. Het is dus zinvol om te investeren in de groepsvorming in de klas. Hoe zorg je ervoor dat jouw klas een hechte groep wordt én blijft?

In de psychologie is er enorm veel onderzoek gedaan naar groepsvorming. Elke groep, zoals een klas met leerlingen, gaat een aantal fases door. Deze fases van groepsvorming, bepaald door Tuckman in 1965, bepalen de dynamiek van de groep: wie de leiders van de groep zijn, wat het gewenste gedrag is in de groep en wat de normen en waarden zijn. Om de groepsvorming in een klas te stimuleren, is het handig om te weten welke fases er zijn. Zo kun je identificeren in welke fase jouw klas zit en hoe jij daarop kunt inspelen.

1. Forming – kennismaking en oriëntatie

In deze fase kennen de leerlingen elkaar vaak nog niet. Als leerlingen elkaar al wel kennen, kan het zijn dat de verhoudingen in de groep anders liggen na een vakantie. Het is in deze fase belangrijk om elkaar (opnieuw) te leren kennen en samen ervaringen op te doen. Een stevige basis van vertrouwen en emotionele veiligheid zijn hierbij belangrijk. Deze fase duurt vaak 1 tot 2 weken.

Hoe speel je hierop in?

2. Storming – strijd om invloed

Tijdens de fase van storming zijn de leerlingen vertrouwd met elkaar en weten ze wat ze van elkaar kunnen verwachten. Leerlingen komen wat meer uit hun schulp en zoeken naar hun eigen positie in de groep. In deze fase worden vaak de leiders bepaald en subgroepjes gevormd. Dit kan zorgen voor spanningen en conflicten. Dat is niet erg, want het hoort erbij. Laat dit zien aan de leerlingen door de conflicten er te laten zijn en ze op een goede manier op te lossen.

Hoe speel je hierop in?

  • Wees conflicten en spanningen voor door te sturen in de groepsvorming en de norming-fase naar voren te halen. Stel klassenregels op voordat de subgroepjes en leiders van de klas zijn bepaald.
  • Laat leerlingen in verschillende samenstellingen samenwerken. Zo voorkom je vaste groepjes binnen de klas.
  • Neem de tijd om te bespreken hoe de samenwerking ging in de groepjes. Wat ging er goed? En wat ging minder goed? Hoe kun je dat de volgende keer beter aanpakken?
  • Bespreek conflicten en praat het uit. Behandel 4 manieren waarop je met conflicten kunt omgaan, met de les: Hoe ga je met conflicten om? uit ons werkboek Tumult in de brugklas – sociaal-emotionele vaardigheden 1 vmbo-t/havo.
  • Blijf leuke groepsspellen met elkaar doen, om positieve ervaringen met de klas op te bouwen. Tumult Actueel Zilveren weken: Energized het nieuwe jaar in! (beschikbaar voor klanten) biedt verschillende handvaten om hiermee aan de slag te gaan.

3. Norming – gemeenschappelijke normen

In deze fase vormt de groep de gemeenschappelijke normen, de ongeschreven regels. Vaak bepalen de leiders van de groep, bewust en onbewust, wat wel en niet gewenst is in de groep.

Hoe speel je hierop in?

  • Stel klassenregels op. Laat de leerlingen zelf bedenken wat zij belangrijk vinden. Stuur hierin en zorg ervoor dat de regels positief en in de wij-vorm worden geformuleerd. Deze les helpt hierbij: Welke afspraken maak jij met je klas? uit ons werkboek Tumult in de brugklas – sociaal-emotionele vaardigheden 1 vmbo-t/havo
  • Verwijs gedurende het jaar steeds naar de opgestelde klassenregels.
  • Geef zelf het goede voorbeeld door je aan de opgestelde klassenregels te houden.

4. Performing – langere periode van rust en plezierige samenwerking

De leerlingen kennen elkaar inmiddels goed en weten wat ze aan elkaar hebben. Ze waarderen elkaar, wat zorgt voor een prettige samenwerking in de klas. Voor de meeste groepen duurt deze fase het langst. Sommige groepen bereiken deze fase niet. Het gevolg? Een onrustige klas en een verhoogde kans op probleemgedrag.

Hoe speel je hierop in?

  • Blijf tijd steken in samenwerkingsopdrachten. In onze werkboeken sociaal-emotionele vaardigheden vind je veel verschillende groepsopdrachten.
  • Investeer ook gedurende het jaar in leuke activiteiten. Plan bijvoorbeeld een mentorklasuitje, zoals samen uit eten gaan of bowlen.
  • Speel af en toe een energizer in de mentorles, om de positieve sfeer in de klas te blijven stimuleren.

5. Adjourning – afscheid nemen

De laatste maand van het schooljaar staat in teken van afsluiten en afscheid nemen. Volgend jaar komen veel leerlingen in een andere (mentor)klas terecht. Als dat niet zo is, zal het lang duren voordat zij hun mentorklas weer terugzien. Dit is een goede tijd om te reflecteren op afgelopen jaar.

Hoe speel je hierop in?

Een belangrijke kanttekening bij dit model is dat de fases niet zo lineair zijn als het lijkt. Klassen kunnen namelijk terugvallen naar een vorige fase of er juist één overslaan. Zo valt een klas na de kerstvakantie vaak terug naar de norming- en stormingfase. Dat is niet erg, dat hoort bij het continue proces van groepsvorming!

Wees je ervan bewust dat aandacht besteden aan de groepsvorming van een klas tijd en moeite kost. Maar als je hierin investeert, betaalt het zich snel genoeg terug.

 

Vraag gratis aan: digitaal proefexemplaar van Tumult sociaal-emotionele vaardigheden

Misschien vind je dit ook interessant

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Search