Stress bij leerlingen: hoe de werkdruk steeds hoger wordt

Gepubliceerd op: 11 april 2017
Door: Arnoud Kuijpers

Elke maandagochtend om 8.45 begin ik mijn werkweek met mijn mentorles. Vijftien slaperige leerlingen uit vwo 5 komen dan de klas binnengedruppeld. Naar aanleiding van dit artikel uit de NRC, waarin wordt aangekaart dat tieners veel stress ervaren, heb ik mijn leerlingen gevraagd wie ook last van stress heeft. Het antwoord wist ik al, maar voor sommige leerlingen was het goed om te merken dat zij niet de enige waren. Maar liefst acht leerlingen staken hun hand op. Acht leerlingen op een klas van vijftien! Dat is zorgwekkend. Hoe komt het dat die stress bij leerlingen zo hoog is?

Stress bij leerlingen is in toenemende mate een probleem. Dit jaar valt het me op hoeveel leerlingen last hebben van stress, en dan heb ik het niet alleen over mijn mentorleerlingen. Ze lijken niet te kunnen dealen met het schoolwerk, bijbaantje, sport en het sociale leven dat tegenwoordig zowel offline als online veel tijd in beslag neemt. Ik hoor van steeds meer leerlingen dat ze bij een extern zorgbureau of psycholoog lopen, omdat ze niet weten hoe ze met de stress moeten omgaan. Natuurlijk ga ook ik het gesprek met ze aan, maar ik heb het gevoel dat ik ze niet voldoende kan helpen. Wel heb ik, na een paar gesprekken met verschillende leerlingen, een beeld gekregen waar de stress vandaan komt.

Hoge prestatiedruk zorgt voor stress bij leerlingen

Allereerst is de prestatiedruk enorm hoog. Leerlingen moeten echt heel veel toetsen maken. Ik schrok van sommige agenda’s waarin zes weken achter elkaar twaalf grote toetsen of praktische opdrachten staan ingepland. Deze reeks wordt vervolgens afgesloten met een toetsweek. Wanneer kan een leerling even ademhalen? Mijn leerlingen snappen niet waarom de docenten van verschillende vakken niet met elkaar afstemmen wanneer een toets wordt gegeven. En daar hebben ze wel een punt, want ik heb geen flauw idee hoeveel en in welke frequentie ze toetsen van andere vakken krijgen.

De leerlingen die ik sprak hadden nooit het gevoel eens rust te hebben. Sommige gaven aan dat ze hele zondagen aan het ploeteren zijn, omdat ze anders echt niet weten hoe ze het moeten redden. Verschillende leerlingen hebben hun baantje opgezegd, omdat ze merkten dat ze dat er echt niet bij konden doen. Uit dit artikel van NOS blijkt dat in 2016 6 op de 10 leerlingen geen bijbaantje heeft: “Veel scholieren werken alleen in het weekend en focussen zich doordeweeks op school.” Ik ben allang blij dat mijn leerlingen hun sport niet laten schieten, want dat zou ik echt onacceptabel vinden.

Daarnaast is de cijferdruk toegenomen. Niet alleen in het voortgezet onderwijs, maar vooral bij de vervolgopleidingen. Veel opleidingen kijken tegenwoordig al naar de cijfers uit het voorlaatste jaar, omdat de cijfers in het examenjaar worden geflatteerd door een examen dat voor 50% van het cijfer meetelt. En bij de opleidingen waar minder naar cijfers wordt gekeken, gaat een loodzware toelatingsprocedure aan vooraf. De druk die leerlingen in vwo 6 voelen is immens: profielwerkstuk, gewone toetsen, het eindexamen en de selectie voor de vervolgopleiding. Een paar weken terug was slechts de helft van mijn vwo 6 klas aanwezig, de rest was ‘ziek’ omdat ze zich moesten voorbereiden op toelatingstesten van vervolgopleidingen. Natuurlijk snap ik dat opleidingen gemotiveerde leerlingen willen hebben en het is goed dat er niet alleen naar cijfers wordt gekeken. Maar dit is het andere uiterste: leerlingen lijken eraan onderdoor te gaan.

Meer meiden dan jongens

Opvallend is dat vooral meiden last hebben van de stress. Jongens lijken zich over het algemeen niet gek te laten maken, of ze durven daar niet voor uit te komen. Wellicht is het relativeringsvermogen wat sterker aanwezig. Zou dat nog een reden zijn waarom er meer mannen in het onderwijs zouden moeten werken? Onzin, ik snap niet waarom de media er de afgelopen tijd zo veel aandacht aan besteedden. Ik denk dat dat onderscheid niet zo van belang is; de kwaliteit van lesgeven staat voorop. En daarbij maakt het denk ik niet uit of je man of vrouw bent. Terug naar mijn stressende meiden; een aantal van hen gaf aan dat het door hun perfectionisme komt dat ze zich zo druk maken. Als je dit onderzoek uit 2009 leest, lijkt dat te kloppen: “Vrouwen hebben vaker dan mannen het gevoel dat zij tekortschieten, thuis of op het werk.” Mijn vrouwelijke leerlingen lijken het overzicht niet meer te hebben als ze kijken naar wat er de komende weken allemaal moet gebeuren. En dus leren ze bij de psycholoog dat het voelen van druk slechts een gedachte is, en dat ze zich moeten focussen op maar één doel.

De oplossing?

Wat zou een oplossing kunnen zijn? Volgens mijn leerlingen moeten docenten zich ervan bewust zijn dat hun vak niet het enige is waarvoor gewerkt moet worden. Dat argument gebruikte ik overigens ook al in mijn eigen schooltijd; veel is er dus nog niet veranderd! Ik geef eerlijk toe dat ik niet op de hoogte ben van de hoeveelheid toetsen van andere vakken. Zou dat dan een jaarlijks onderwerp van gesprek in een vergadering moeten zijn? Zouden we minder kunnen toetsen? Kunnen we anders toetsen? Of leerlingen toetsen laten maken als zij er klaar voor zijn? Meer differentiatie, daar voelen mijn leerlingen wel wat voor: “Waarom moet ik 3 uur in de week naar Engels, terwijl ik daar heel goed in ben?” Deze ‘loze’ tijd zouden ze liever nuttiger willen besteden. Tot slot gaven ze aan dat ze liever geen toetsen buiten de toetsweek hebben, zodat ze zich in de normale lesweken kunnen richten op het overige schoolwerk.

Stress bij leerlingen, het is denk ik van alle tijden. Maar wordt het niet eens tijd om er iets aan te doen? Natuurlijk moeten leerlingen tegen een stootje kunnen, maar wat ik de laatste weken constateer heeft niets meer met ‘een stootje’ te maken. Ik kan helaas niet zeggen dat ik het goede voorbeeld geef. De afgelopen weken liep ik, maar vele collega’s met mij, op de tenen. Het is veel, heel veel. En de crux is dat we het onszelf aandoen. Docenten gaan tot het uiterste: alles voor ons onderwijs. Wanneer gaat het onderwijs z’n uiterste best doen voor ons?

Misschien vind je dit ook interessant

2 Responses

  1. Voordat ik aan de lerarenopleiding begon, heb ik arbeids- en organisatie psychologie gestudeerd. Tijdens deze studie werd al gewaarschuwd voor de vergrote kans op burn-out bij twintigers en dertiger de komende jaren. De reden die hiervoor werd gegeven is de grote druk die jongeren tijdens hun tienerjaren ervaren. Zelf ging ik in de jaren 70 naar school en mocht je nog blijven zitten. Dat mag niet meer, met name die druk schijnt veel stress op te leveren. Jongeren moeten al op jonge leeftijd in een hoog tempo blijven presteren. Er staat immers veel op het spel, je moet van school af of stoppen met je opleiding of studie als je cijfers te laag zijn. Daarnaast zijn jongeren ook veel actiever buiten school. Als deze jongeren gaan werken zijn zij eigenlijk al uitgeput omdat ze, zoals terecht wordt gesteld, nooit eens even op adem mogen komen.

    De politiek zou hierin een voortouw moeten nemen door jongeren in de schoolleeftijd niet zo op te jagen tijdens hun schoolcarrière. De eeuwige student is niet nodig, maar er zijn jongeren die een of twee jaartjes extra goed kunnen gebruiken.

    Het overgangsbeleid versoepelen heeft ook een ander, meer psychologisch, effect. De grootste stress zit vaak niet eens in het werk zelf, maar wel in de druk die wordt ervaren. Door leerlingen de ruimte te geven om het tijdens hun school- en studiejaren wat rustiger aan te doen, zal de ervaren druk afnemen en zou stress kunnen verminderen

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Search