Onderwijsgeschiedenis #1: ontstaan van het spijkerschrift

Je doet het vaak bij verjaardagen, op trouwdata, tijdens Oud & Nieuw en bij andere ‘jubel’-data: terugkijken… Tumult bestaat op 22 november 2014 vijftien jaar. In die jaren startten we verschillende educatieve projecten. Bij het terugkijken naar die projecten kwam de vraag naar voren: wij bestaan (bijna) vijftien jaar, maar hoe en wanneer ontwikkelde het onderwijs (als georganiseerd leren op een school) zich eigenlijk? In een aantal blogs neem ik je mee van het ontstaan van het spijkerschrift (ongeveer 3000 v.Chr.), via de ṕarochiescholen naar de digitale school anno 2014.

Maar om bij het hier en nu te beginnen, eerst een overzicht van de belangrijkste vier educatieve projecten uit onze eigen geschiedenis:

– Als uitgever ontwikkelden we lesmateriaal voor vakoverstijgende vaardigheden.
– Als partner van scholen bij docentenprofessionalisering startten we Edutrainers: studiedagen op scholen in combinatie met online leerpaden.
– Om iedereen een open leerplatform te bieden om zelf onbeperkt leerpaden te maken en leerpaden van anderen te volgen, bouwden we Spons.
– Internationalisering is één van de belangrijkste maatschappelijke ontwikkelingen. Mede daarom startten we Torbellino: materiaal voor vakoverstijgende vaardigheden in Mexico.

Deze projecten bundelen we als netwerkorganisatie onder de noemer TumultGroep (waarover binnenkort meer). En met deze projecten proberen we aan te sluiten bij de laatste onderwijsontwikkelingen- en innovaties. De wil om te leren is een fundamentele menselijke behoefte, maar wanneer gingen mensen dit leren in groter verband organiseren? Wanneer ging leren verder dan “een ouder die z’n kind het goede voorbeeld geeft”? Wanneer ontstonden scholen?

Het lijkt erop dat ‘schrift’ een fundamenteel onderdeel van het georganiseerde onderwijs is. Maar hoe ontstond ‘schrift’ en welk probleem werd daarmee opgelost? Ruim 8.000 v.Chr. begonnen agrarische gemeenschappen zo effectief te werken dat er verhandelbare agrarische producten en een verhandelbare veestapel ontstond. De omvang hiervan creëerde de behoefte om dingen vast te leggen, om zaken op te schrijven: een boekhouding! Uit die periode stammen kleine kleivormpjes die een product representeren. Dat kon zowel een realistische tekening, als een symbolische weergave van een product zijn. Onderzoek en opgravingen in het nabije Oosten leren ons bijvoorbeeld dat een kleivormpje met een kruis erop een schaap voorstelt. Deze voorstellingen ontwikkelden zich in de duizenden jaren daarna tot een spijkerschrift met letters en lettergrepen. Tussen 3.300 en 2.900 v.Chr. ontwikkelde dit spijkerschrift zich in grote delen van Mesopotamië en Syrië. Het spijkerschrift werd daarbij zowel voor boekhoudkundige als ook voor literaire doeleinden gebruikt.

Bij het op grote schaal toepassen van spijkerschrift hoorden afspraken over wat een teken betekent. Er waren mensen nodig die die afspraken bijhielden en vastlegden en die anderen leerden wat de afspraken zijn. Voilà: zo ontstonden de eerste plekken waar georganiseerd leren plaatsvond en zo had je de eerste docenten en studenten. Doel en gevolg: meer handel in zich verder ontwikkelende samenlevingsvormen.

In volgende blogs behandel ik achtereenvolgens ‘Grieken’, ‘Karel de Grote & parochiescholen’, ‘Industriele revolutie’ en tenslotte ‘Digitale revolutie.

Heb jij een toevoeging bij deze korte, summiere doorloop van de onderwijsgeschiedenis: laat het me weten!