Maak je school 21e eeuw proof

Brave leerlingen die lijdzaam de bevelen van de alwetende docent opvolgen is ZO 20e eeuw! Leerlingen moeten kritisch en mondig worden en bovenal verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen leerproces. Maar hoe integreer je deze 21st skills op een succesvolle manier in je school? Onderwijstrainer/adviseur én 21st century skills voorvechter Henk Lamers over de metamorfose die volgens hem in het middelbaar onderwijs moet plaatsvinden.

Over de houdbaarheidsdatum heen
‘Het onderwijs van nu is niet meer van deze tijd. Slim gebruik maken van technologie, kritisch nadenken, samenwerken: zo maar wat zaken waar de maatschappij van doordrongen is. Maar in het onderwijs zie je ze maar weinig voorbijkomen. Leerlingen worden afgerekend op individueel resultaat en moeten een opdracht zo veel mogelijk volgens de vooraf gestelde beoordelingscriteria uitvoeren. Technologie komt wel eens eens langs, maar vaak voelt het aan als een verplichte gimmick. Leerlingen worden weinig uitgedaagd om zelf kritisch na te denken. Ze gaan heel berekenend door hun schooljaren heen, ze ontwikkelen zich zoals de leraar wil dat ze zich ontwikkelen. Dat is killing voor hun creativiteit en hun enthousiasme voor leren.’

Mondige ouders
Volgens Henk Lamers is een innovatie van het onderwijs niet alleen verstandig, maar ook onontkoombaar. ‘Ouders krijgen een steeds duidelijkere mening over hoe hun kind zich moet ontwikkelen en ze schrikken er ook niet voor terug dat luid en duidelijk te verkondigen. Over een tijdje zijn alle ouders digital natives. Ouders accepteren het dan niet meer als een school alleen maar een verspreider van kennis is, van feiten. Ze zullen eisen dat een school hun kinderen meer aanreikt dan kennis alleen. Want kennis kun je in een handomdraai uit de cloud trekken. Hoe je je tot die kennis verhoudt en wat je ermee doet, daar gaat het om. Hoe ICT-vaardiger ouders worden, hoe meer ze dat zullen gaan inzien. Veel scholen zien die ontwikkeling en gaan de dialoog met ouders al aan om daarop in te spelen.’

Practise what you preach
Scholen die de snel het toekomstgerichte onderwijs willen bestormen, hebben de 21st century skills nog niet altijd in hun DNA zitten. Ze lijken dan wel heel innovatief bezig te zijn, maar dat lijkt soms alleen maar zo aan de buitenkant, denkt Henk. ‘Dingen zeggen is geen kunst, dingen doen daar gaat het om. Scholen die zeggen dat ze hoog in het vaandel hebben staan, verbazen me soms als je kijkt naar de uitvoering: één uurtje per week, op de vrijdagmiddag, als iedereen al gaar is, ruimen ze in voor samenwerken. Om daarna weer snel verder te gaan op de oude voet, waarin iedere leerling zich met zichzelf bezighoudt. Om zo’n manier wordt samenwerken een trucje en krijg je het nooit in de vingers. Gelukkig nemen de positieve uitzonderingen nog steeds toe: docenten die vanuit hun visie écht anders lesgeven en daarmee meer aansluiten op de huidige tijd.’

Sta open voor verandering
Om het onderwijs 21ste eeuw proof te maken is een cultuuromslag nodig die niet met één knip van de vingers gerealiseerd is. Volgens Henk is de allereerste stap naar het onderwijs van de toekomst dat docenten zich bewust worden van hun eigen ingesleten gewoonten. ‘Iedereen handelt op een bepaalde manier. Daar is niets mis mee, maar het kan je positief veranderen en je vrijer maken als je je daarvan bewust bent. Vraag je bijvoorbeeld eens af wat jij van je leerlingen verwacht. Dat ze hun opdracht netjes maken en op tijd inleveren en zich strikt aan de criteria hebben gehouden? Wat wil je daarmee bereiken? Stoom je je leerlingen op die manier klaar voor het leven in de 21e eeuw? Krijgen ze zo de kans een unieke kant van zichzelf te tonen?’

‘Trek je visie eens breder dan de muren van jouw schoollokaal. Ga eens naar buiten, bezoek eens een andere school en laat je inspireren door de manier waarop ze daar werken. Ga er ook met een concrete vraag naartoe, die vraag mag over alles gaan. Pas als je een vraag stelt, schiet je in de leerstand en ben je ontvankelijk voor het opnemen van nieuwe kennis en visies. Neem tijdens je bezoek aan zo’n nieuwe school één inspirerend element uit hun manier van werken mee naar je eigen school en zeg niet “ja, maar”, maar “ja, en”. Met andere woorden, denk niet in beperkingen, maar in mogelijkheden voor jouw school. Met een beetje creativiteit kun je een inspirerend element van een andere school ook op jouw school inzetten. Probeer zo’n nieuwe manier van werken eens een tijdje uit. Bevalt het niet? Dan kun je er altijd nog mee stoppen. Maar als je het niet probeert, dan zul je er ook nooit achterkomen.’

Sluit aan op de leerwens
‘Sommige docenten zouden het bijna vergeten, maar ieder kind wil dolgraag leren. Daar moet het onderwijs van de toekomst meer op aansluiten. Als een leerling er voor een deel inspraak in heeft wat hij leert, hoe en op wat voor manier, dan zijn leerlingen veel gemotiveerder, verdwijnen veel gedragsproblemen en is de leercurve bijna verticaal. Gelukkig pikken steeds meer scholen deze manier van werken op. Prachtig om de schittering in de ogen van docenten en leerlingen te zien verschijnen. Door het eigenaarschap van het leren bij leerlingen te leggen, gaan leerlingen zich verantwoordelijk voelen voor hun eigen leven. En misschien is dat wel de belangrijkste les voor de 21e eeuw.’