ICT in de les: een gesprek met Michel van Ast

Op ons digitale leerplatform Edutrainers inspireren we docenten om ICT in de les in te zetten. Op een verstandige manier, welteverstaan. Want ICT is een verademing, maar kan zonder visie ook zomaar een valkuil worden. Dat vindt ook ICT trainer/adviseur Michel van Ast. Een gesprek over het onderwijs van de toekomst. Met én zonder ICT. 

Volgens Michel is het belangrijk om aan te voelen wanneer ICT je onderwijspraktijk ondersteunt, en wanneer niet. ‘Sommige docenten zetten ICT koste wat het kost in de les in. Ze laten leerlingen tijdens de les bijvoorbeeld een vraag stellen via Twitter. Ik zie daar de meerwaarde niet van in als de docent met wie je twittert een paar meter verderop zit. Het is meer een gimmick, dan dat het nuttig is. Maar ook met frisse effect van de gimmick verdwijnt na drie lessen. ICT kan dan gaan voelen als een verplicht nummer. In de les moet je juist je menselijke kwaliteiten inzetten.’

‘De meerwaarde van ICT is dat het plaats- en tijdonafhankelijk is. Dáár moet je als docent gebruik van maken. Het kan je enorm helpen bij het organisatorische proces. Je kunt leerlingen in de avond of in het weekend benaderen via Twitter, om te zeggen dat een les niet doorgaat of om ze een filmpje te sturen dat ze moeten bekijken.’

‘ICT kan ook erg nuttig zijn bij de lesvoorbereiding. Denk aan het vele digitale materiaal dat online gedeeld wordt. Ik vind de wiskundedocent Dan Mayer erg inspirerend. Hij toont wat het nut is van wiskunde in het dagelijks leven.’

ICT als gereedschap
Verslaglegging van een experiment, boek of stage is belangrijk in het onderwijs. De manieren die we leerlingen aanreiken een verslag te maken, vind ik nog wat eenzijdig. Het onderwijs vraagt vaak om een geschreven verslag, een powerpointpresentatie of een poster. Maar je kunt ook denken aan andere vormen. Bijvoorbeeld video, animatie, een digitaal verhaal, een interactieve afbeelding, een podcast, ga zo maar door. ICT breidt de mogelijkheden voor verslaglegging enorm uit waardoor je mogelijk ook leerlingen met wat andere leervoorkeuren meer aanspreekt.

‘We moeten op zoek naar manieren waarop ICT het leren van leerlingen kan ondersteunen. Wanneer je leerlingen een iPad geeft zodat ze daarop hun boek digitaal kunnen bekijken, dan heeft dat geen enkele meerwaarde omdat ze hun iPad niet ook voor iets anders kunnen gebruiken. De iPad is dan gereduceerd tot een boek achter glas. Op zo’n manier ontken je volledig de kracht van een dergelijk apparaat als gereedschap. Bovendien verarm je het leren dan tot niets meer dan een computeralgoritme.’

Mens-ICT hybride
In de 21^st century skills is een belangrijke rol weggelegd voor ICT. Hoe nauwgezet moeten deze doelen worden opgevolgd? ‘ICT staat nooit op zichzelf. De implementatie van ICT op school wordt pas interessant wanneer het vakoverstijgend wordt ingezet toekomstgerichte vaardigheden vermengd worden.

Wiskunde, mijn eigen vak, is een mooi voorbeeld waarbij dat uitstekend kan. Veel inhoud uit de schoolwiskunde komt in het verdere leven van leerlingen niet terug. Waar het bij wiskunde dus veel meer over zou kunnen gaan, is probleemoplossend vermogen. Hoe pak je zo’n lastig probleem aan? Welke strategieën heb je daarvoor? De wiskunde is dan slechts een vehikel, het is de vaardigheid ‘probleem oplossen’ waar het werkelijk om gaat en waar een leerling in zijn verdere leven wel iets aan heeft.

Zo’n wiskundeles is ook het moment om het nut van ICT aan te snijden. Wij mensen zijn sterren in het maken van een analyse van een wiskundig probleem. Daar moet het onderwijs meer over gaan. Niet over het uitrekenen van zaken die een computer veel beter en sneller kan. In het onderwijs en in het leven kun je pas echt veel bereiken wanneer je weet wanneer je een computer moet inschakelen en wat jij als mens als taak aan die computer moet geven. Pas dan ontstaat een waardevolle hybride tussen mens en machine.’

Als ICT doorslaat…
‘Leaning analytics kunnen ons waardevolle informatie opleveren. Het biedt enorme kansen om leerlingen beter te bedienen, en om hen te voorzien van lesstof die past bij hun unieke ontwikkeling. We moeten er wel voor waken dat we learning analytics of gepersonaliseerd leren gaan zien als heilige graal en ons onderwijs terugbrengen tot een computer algoritme. Zo ontstaat een steeds nauwere blik waarbij geen ruimte meer is voor spontaniteit. Dat is een schrikbeeld. Met een vleugje nostalgie in het onderwijs is niets mis. Ik vind dat we de schoolboeken ook lekker moeten behouden.’

Durf glorieus te falen
Uit een enquete die Edutrainers onlangs hield onder docenten op PO, VO en MBO bleek dat veel van hen thuis vrij regelmatig gebruikmaakt van ICT, terwijl het ICT-gebruik in de les juist tegenvalt. Als je als docent laat zien dat je vakkennis feilloos is en dat je nu een stapje verder gaat door je op onontgonnen terrein te begeven en je horizon te verbreden, dan laat je als docent zien dat je ook leert. Een school is immers een plek waar leren centraal staat. Leren voor leerlingen én docenten. Het is altijd prijzenswaardig het lef te hebben om glorieus te falen, als de mogelijkheid bestaat dat er iets heel moois kan ontstaan.’