Wist je dat ze in de VS een faillissement in hun cv zetten? Stel je voor: je bent met de beste ideeën en bedoelingen een bedrijf begonnen en na een jaar moet je de stekker eruit trekken. En een nieuwe richting aan je leven geven. Zou jij daarmee te koop lopen? Of zou je verzwijgen wat de reden voor die nieuwe richting is? Dit heeft alles te maken met hoe we aankijken tegen het maken van fouten. Vinden we die negatief? Of zijn ze bewijs van een gedurfd en positief initiatief waarvan we veel leren?
Hoe kun je aankijken tegen ‘fouten maken’?
Als ik naar mezelf kijk, zie ik iemand die liever een 10 dan een 9 wilde halen. Mijn werk precies zo doen dat het succes heeft, is altijd een belangrijke drijfveer geweest. ‘Op safe spelen’, zo kun je het ook noemen. Dit ‘op safe spelen’ is denk ik iets dat veel mensen herkennen. Een overtreffende trap (in negatieve zin) is dat iemand zijn werk pas doet als precies duidelijk is hoe het succes behaald wordt. En anders niet. Het tegenovergestelde is juist nieuwe projecten oppakken vanuit de motivatie te willen ontdekken, ontwikkelen en leren. Voor mij begint dit langzaamaan te veranderen. Ik ben meer geneigd nieuwe dingen op te pakken en risico’s te nemen, omdat ik in de basis meer vertrouw op mijn eigen kunnen.
Rol van ‘fouten maken’ in het onderwijs
Zat het niet in Kinderen voor Kinderen? “Van fouten maken leer je lekker nog het meest.” Dat neemt niet weg dat succes ook een rol heeft: onder andere als motivator en bevestiging van ‘de goede koers’. Maar daar wil ik nu niet verder op ingaan. Ervanuit gaande dat je van fouten maken veel leert, is het goed te kijken naar in hoeverre we leerlingen faciliteren in het fouten maken. Mag het? Is de sfeer ernaar? Wordt het gestimuleerd? Is het onderwijs uitdagend genoeg om fouten te maken? En welk effect heeft dat?
Vaardighedenonderwijs en ‘fouten maken’
Nadenken over de plek van ‘fouten maken’ in jouw onderwijs is wellicht lastig als je geen concreet beeld hebt van positief foutenonderwijs. Hoe zorg je ervoor dat een fout een openlijke, positieve leerervaring wordt? Een van de belangrijkste voorwaarden hiervoor is – tja, we kunnen er niet omheen – goede (sociaal-emotionele) vaardigheden. Zelfvertrouwen, zelfstandigheid, zelfsturing, samenwerken, doorzettingsvermogen en goed omgaan met elkaar zijn vaardigheden die leerlingen in staat stellen om op een goede manier om te gaan met fouten die ze zelf maken, maar met fouten die anderen maken. Wil je werken aan sociaal-emotionele vaardigheden maar heb je daar geen lesmateriaal voor? Probeer dan eens een les uit een gratis proefexemplaar van ons lesmateriaal.
Zo stimuleer je leren van fouten in de klas
Naast het werken aan goede (sociaal-emotionele) vaardigheden, kun je onderstaande lesideeën direct toepassen in je klas. Denk eraan dat je een veilige sfeer creëert en dat bepaalde vaardigheden hieraan ten grondslag liggen. Een rustige en logische opbouw zijn is ook belangrijk. Want fouten maken voelt voor veel mensen onveilig. Aan jou om dat gevoel rustig aan om te zetten naar het gevoel van een positieve leerervaring!
De volhouddoos
Zet een doos of lege fles in het lokaal waar leerlingen briefjes in kunnen doen. Elke keer als iemand in de klas ‘doorzet’ mag dit opgeschreven en in de doos gedaan worden. Met wat kan iemand doorzetten? Denk aan het oplossen van een ruzie, weer een nieuwe wiskundesom proberen terwijl het zo lastig is en een nieuwe leerstrategie proberen om eindelijk die Engelse woordjes erin te krijgen. De briefjes in de doos doen stimuleert het volhouden, ook als het in eerste instantie niet lukt of zelfs fout gaat! De leerlingen kunnen elkaar hierin stimuleren en helpen. Want als de doos vol is, is het tijd voor een feestje!
Maak als docent fouten en kom er eerlijk voor uit
Lees samen met de klas nieuwe, moeilijke teksten die ook voor jou een uitdaging zijn. Zoek een jaartal op omdat je dit ook niet uit je hoofd weet. Zeg dat je het antwoord niet weet. Zeg dat je verkeerd zat. En vraag voortdurend aan leerlingen om je te helpen.
Sta herkansingen toe
Denkt een leerling van zijn fout te hebben geleerd en het nu beter te kunnen? Geef die kans.
Mislukkingenuurtje
Bekijk samen filmpjes of lees artikelen over mensen bij wie veel mislukt is, maar die uiteindelijk heel veel succes hebben gehad of hun mislukkingen hebben gebruikt om verder te komen. Bijvoorbeeld J.K. Rowling, Steve Jobs, de docenten in het programma Dream School (waar de leerlingen ook hun best doen hun mislukkingen achter zich te laten of een plek te geven) of Johannes Haushofer, die een cv vol mislukkingen online zette.
Moedig discussies aan
Is er een meningsverschil? Is het onduidelijk of iets goed of niet goed is? Daag leerlingen uit om argumenten te gebruiken en hun gedachten op een constructieve manier weer te geven.
Benadruk ‘de kracht van nu’
Sommige dingen kun je nu wel, andere dingen niet. Dat zegt niets over later en wat je kunt leren, het zegt alleen iets over nu.
Het boek Teach Like a Champion van Doug Lemov biedt ook een aantal praktische aanknopingspunten. Ik schreef eerder aan aantal blogs geïnspireerd door zijn boek. Hier wat tips:
Maak onderscheid tussen erkenning en lof
Gaat iets gewoon goed? Erken dat. Gaat iets buitengewoon goed? Lof!
Maak onderscheid tussen een goed antwoord en goede inzet
Beide zijn positief, maar niet hetzelfde. Een fout antwoord is echt fout, maar niet erg. Verwar een leerling dan niet door hem/haar te prijzen voor de goede inzet onder de noemer van ‘een bijna goed antwoord’.
Lof, prijzen of erkenning kan snel
Je hoeft geen show te maken van het compliment. Laat jouw enthousiasme goed zien door bijvoorbeeld een snel en effectief gebaar – een duim omhoog is al voldoende.
Verwacht 100% participatie van leerlingen
Geef aan dat foute antwoorden alleen maar zijn om van te leren, dus dat niet meedoen geen optie is. Maak fouten maken vanzelfsprekend. Geef bijvoorbeeld bliksembeurten. Doe een stapje terug als je vraag te lastig is voor een leerling en bouw de antwoorden samen op. Prijs de leerling voor zijn/haar inzet. Geeft de leerling juist een heel goed antwoord? Prijs voor het goede antwoord en vraag door: daag je de leerling uit verder te denken! Is het slagingspercentage qua goede antwoorden voortdurend 100%? Dan is je onderwijs te makkelijk en moet je een niveau hoger!
Sta anonimiteit soms toe
Fouten maken moet iets positiefs zijn, maar wees sensitief voor het moment dat een fout niet breed uitgemeten hoeft te worden.
Hoe stimuleer jij het leren van fouten in de klas? Deel je tips en ervaringen!
