Het TPACK-model: de integratie van technologie, didactiek en vakinhoud in het onderwijs

Gepubliceerd op: 16 april 2014
Door: Veerle van Pinxteren

O, wat kon ik enthousiast zijn over een nieuw ontdekte tool tijdens de lerarenopleiding! Vol enthousiasme bouwde ik er dan een les omheen en verwachtte dat de leerlingen spontaan maximaal zouden leren en gemotiveerder dan ooit aan de slag gingen. Niets bleek vaak minder waar. De tool inzetten als doel op zich, was niet zo’n goed idee. Ik was vergeten na te denken over de relatie met de vakinhoud en de didactiek. Het TPACK-model legt de relatie tussen deze drie elementen haarfijn uit. In deze blog bespreek ik wat het TPACK-model ons duidelijk maakt over ICT in het onderwijs.

Het TPACK-model werd in 2005 geïntroduceerd door de Amerikaanse onderwijskundigen Koehler en Mishra. Het model beschrijft de kennisbasis die docenten moeten hebben op het gebied van vakinhoud, didactiek en ICT en de combinatie tussen die drie: “Om ICT op een zinvolle manier te gebruiken in het onderwijs, moet een leraar weten hoe de vakinhoud inzichtelijk en begrijpelijk gemaakt kan worden met behulp van ICT en welke didactiek het leren van bepaalde onderwerpen met behulp van ICT versterkt.” (bron: www.tpack.nl)

Het model bestaat uit drie onderdelen. Elk onderdeel staat voor een belangrijk element voor effectief onderwijs. Ik bespreek ze voor de duidelijkheid eerst apart. Daarna leg ik uit wat de overlapgebieden tussen deze drie inhouden.

1. Technological Knowledge = kennis van technologie
Bij kennis van technologie kun je denken aan kennis van ICT. Het gaat er dan om dat je kennis hebt van digitale technologie. Denk bijvoorbeeld aan digiborden, pc’s, tablets, internet en de elektronische leeromgeving. Maar ook applicaties, tools en sites. In dit onderdeel gaat het om het kunnen gebruiken van ICT-toepassingen en de mogelijkheden ervan kennen.

2. Pedagogical Knowledge= didactiek
De P staat voor pedagogy, wat in het Nederlands voor didactiek staat. Het gaat hier dus om didactische kennis en weten hoe iets onderwezen moet worden.

3. Content Knowledge = vakinhoud
Het gaat hier om kennis van de vakinhoud. Dus kennis van biologie, aardrijkskunde, Engelse taal etc.

Interessanter dan deze drie onderdelen zijn de vier overlapgebieden. Hier wordt de kennis van de verschillende gebieden gecombineerd:

TPK
In dit overlapgebied gaat het om de kennis van de relatie tussen technologie en didactiek. Oftewel, op welke manier kan een bepaalde ICT-toepassing bijdragen aan het lesgeven.

PCK
De combinatie tussen pedagogical knowledge en content knowledge resulteert in vakdidactiek. Oftewel, de kennis (en vaardigheden) over op welke manier je het vak kunt overbrengen.

TCK
Hier gaat het om de kennis over de relatie tussen vakinhoud en technologie. Oftewel, op welke manier is de inhoud van mijn vak verbonden aan een bepaalde digitale tool.

TPACK
We kunnen nu de overstap maken naar het overlapgebied in het midden van het model: hier komen de drie kennisgebieden samen. Hier worden de drie kennisgebieden geïntegreerd. Als je weet wanneer je welke technologie inzet en waarom, dan ben je in staat om de drie kennisgebieden te integreren. Voorwaarde hiervoor is, dat je in alle drie de gebieden competent bent. Alleen dan kun je bepalen of bijvoorbeeld een digibord (T) op het moment dat je instructie (P) wil geven over de stelling van Pytagoras (C), de meest effectieve manier is om je lesdoel te bereiken.

Wat kun je hier nou praktisch mee?
In het begin moet je in het oog houden dat je lesdoel het belangrijkste doel is en niet het inzetten van een digitale tool. De tool dient als middel: welke tool helpt mij om de vakinhoud nog duidelijker te maken? Als je ICT integreert in het onderwijs, verandert dus de didactiek. Maar verandert het de vakinhoud ook? Het antwoord is: ja! Denk eens aan autocorrectie bij Nederlands, aan GPS bij aardrijkskunde en binnenkort aan de 3D-printer bij kunst- en ontwerpvakken. Zo zet je dus ICT in als doel op zich, dat kan dus ook.

Voorbeeld van een les waarin TPACK niet in balans is
De docent biologie heeft een opdracht bedacht waarbij leerlingen gaan onderzoeken welke planten en bomen er in de omgeving van de school leven. De leerlingen gaan in groepjes op onderzoek uit. Om aan te geven wanneer de leerlingen terug moeten zijn, heeft de docent een timer aangezet op het bord. Dit is een duidelijk voorbeeld van een les waarin de drie onderdelen niet met elkaar in balans zijn: omdat de leerlingen buiten het lokaal op onderzoek uitgaan, kunnen ze niet zien hoeveel tijd ze nog hebben. Hiervoor kunnen ze dus beter hun horloge of telefoon gebruiken.

Voorbeeld van een les waarin TPACK wel in balans is
Nu heeft de docent biologie een opdracht bedacht waarbij de leerlingen in groepjes van vier een viertal verschillende boombladeren krijgen. De leerlingen werken eerst individueel. Ze krijgen telkens één minuut om het blaadje te omschrijven in hun schrift. Daarna draaien ze het blaadje door naar links. Om ervoor te zorgen dat de leerlingen gelijktijdig werken en telkens precies één minuut hebben, heeft de docent een timer op het digibord aangezet die aftelt van zestig naar nul seconden. Dit stimuleert de leerlingen om door te werken. Dit is een voorbeeld van een les waarin ICT wordt ingezet om de les efficiënter te laten verlopen.

Ga voor jezelf eens na bij het plannen van een les of je al deze drie onderdelen in hun samenhang onder de knie hebt. Zo niet, bedenk dan op welke manier je ervoor kan zorgen dat de vakinhoud, de technologie en de didactiek elkaar wel versterken.

Heb je een leuk voorbeeld van een les waarin je erin slaagde de technologie goed te verbinden aan de vakinhoud en de didactiek? Laat je lesidee hieronder achter!

Edutrainers (dochteronderneming van Tumult) ondersteunt docenten bij het leren, werken en lesgeven met nieuwe media. Dit doen we sinds de zomer van 2013 via leerpaden en workshops op scholen. Edutrainers ontwerpt de leerpaden vanuit het TPACK-model. Regelmatig kun je één van de leerpaden gratis uitproberen. Ga voor meer informatie naar www.edutrainers.com.

Geraadpleegde bronnen:

  • Voogt, J., Fisser, P. & Tondeur, J. (2010). Maak kennis met TPACK. Zoetermeer: Stichting Kennisnet.
  • Hoe integreer je ict en didactiek in het onderwijs? Het TPACK-model

Foto bovenin: ntr23

Misschien vind je dit ook interessant

2 Responses

  1. Interessant stukje , Veerle zou het zo aanraden aan studenten die ik begeleid met onderzoek naar inzet van tools in de les

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Search