Een van die boeken die ik in m’n vakantie las, had de provocerende titel ‘Digitale Dementie – hoe wij ons verstand kapot maken’, geschreven door de Duitse geheugenonderzoeker en psychiater Manfred Spitzer. Zijn provocerende stelling is simpel: iedereen wordt op latere leeftijd in meer of mindere mate dement, en door (overdadig) gebruik van digitale middelen word je sneller dement. Daarom: maak niet (te)veel gebruik van die digitale middelen, dat is ongezond!
Spitzer daagt ons uit want met Tumult en Spons werken we juist veel met en aan digitale middelen. Wat leren wij van hem?
Een paar voorbeelden waarmee Spitzer zijn stelling onderbouwd (ter inspiratie: ga het boek lezen!):
- Leren doe je door te ‘be-grijpen’, door met je hart, hersenen en handen dingen vast te pakken, ermee te spelen en dingen te bestuderen. Dit diepere ‘be-grijpen’ staat haaks op de oppervlakkige ervaring van klikken, tikken en swipen. Door overmatig gebruik van die digitale middelen begrijp je dingen alleen oppervlakkig, je leert er niet ‘echt’ mee.
- Door digitale oefeningen als ‘slepen naar de juiste plek’ leren je vooral slepen, en (meestal) niets over de inhoud van wat je sleept.
- Van gamen, social media en YouTube leer je vrijwel niets maar het kost steeds meer tijd! Tijd die je niet kunt besteden aan spelen met andere mensen, aan een goed gesprek of het lezen van een boek. En last but not least: het vreet je nachtrust op (en door te weinig slaap leer je slechter).
- Omdat je op veel digitale zaken geen invloed hebt (overvolle mailbox, berichten in sociale media), krijg je er stress van.
- De alom omarmde gedachte dat digitale middelen echt noodzakelijk zijn in het onderwijs, is vooral een gevolg van de geraffineerde marketing van producenten. Spitzer vergelijkt hier de digi-lobby met die van sigaretten- en levensmiddelenconcerns: alleen gericht op omzet en rendement, en zeker niet op de gezondheid van de mens.
- Omdat je alle informatie al ‘in the cloud’ en/of op je ‘harde schijf’ hebt staan, hoef je je hersens niet meer te gebruiken.
- Last but not least: ‘wat klaar is, vergeten we’ (dit is het Zeigarnik effect). Voorbeeld: Een ober neemt een bestelling op en weet tot op het moment van uitleveren precies wie wat bestelde. Maar eenmaal uitgeleverd worden zijn hersenen gewist, weet hij niets meer van die bestelling zodat hij hersenruimte heeft voor de volgende bestelling. Door dingen ‘op te slaan’ op de computer neigen hersenen ernaar om er niet meer over na te denken, waardoor je minder leert.
Wat mij betreft is dit boek maar ten dele een aanklacht tegen overmatig digitaliseren. Spitzer daagt uit om digitalisering heel kritisch te bekijken en niet voetstoots mee te gaan in de welwillende digitale stroom. Hij daagt ons uit om niet de gemakkelijke weg te kiezen maar met behulp van digitale middelen juist te verdiepen en die middelen in te zetten om echt beter te leren: er is werk aan de winkel!
Heb jij ook kritische noten (liefst met concrete voorbeelden) over de inzet van digitale middelen?
Deze blog is geschreven naar aanleiding van het boek Digitale Dementie | hoe wij ons verstand kapotmaken van Manfred Spitzer.
