“It is more fun to talk with someone who doesn’t use long, difficult words but rather short, easy words like “What about lunch?” A.A. Milne – Winnie-the-Pooh
Eén van mijn favoriete boeken is The Tao of Pooh van Benjamin Hoff. Het laat zien welke eenvoudige wijsheden er schuilen in de verhalen van Winnie-the-Pooh (die sowieso tot mijn favorieten behoort). En het legt de eeuwenoude Chinese filosofie van het Taoïsme uit in heldere taal en met humor. Het maakt ingewikkelde materie leuk om te lezen.
Het zou toch mooi zijn als ieder lesboek, online leermiddel of educatieve presentatie op die manier werkt? Dat je de dingen helder kunt uitleggen op zo’n manier dat je ieder onderwerp boeiend en begrijpelijk maakt. Dat is een kunst en het vraagt oefening om die te beheersen. Ik ben nog steeds aan het oefenen. Dit is wat ik er tot nu toe over heb geleerd:
Structuur is de basis
Natuurlijk zijn grammatica en correcte spelling belangrijk voor het schrijven van heldere teksten. Maar het begint bij de structuur. Als je niet precies weet wat je wilt uitleggen, kun je het niet opschrijven. Denk dus van tevoren na wat de kernboodschap van je tekst is en hoe je daar structuur in aanbrengt. Vind je dat lastig? Probeer deze tips eens uit.
Heldere taal is geen Jip en Janneke taal
Helder schrijven betekent niet dat je moet doen alsof je tegen een kleuter praat. Je leerlingen kunnen best een moeilijk woord aan. Bovendien leiden superkorte zinnen zonder signaalwoorden niet tot beter begrip. In 2009 onderzocht Jentine Land hoe goed vmbo leerlingen de teksten in hun leerboeken begrijpen. Wat blijkt: je kunt het ook té simpel maken!
Je schrijft voor je lezers
Waarom zou je het lezen voor je leerlingen niet aangenaam maken? Grote kans dat de leerstof dan ook beter blijft hangen! Daar zijn trucjes voor die je eenvoudig kunt toepassen en die mij in ieder geval helpen om betere teksten te schrijven:
- Schrijf alsof je spreekt. Of lees hardop voor wat je schrijft: klinkt dat lekker?
- Maak het persoonlijk: spreek je lezers direct aan.
- Gebruik korte zinnen van één hoofdzin met maximaal één bijzin. Wil je nog meer zeggen, begin dan een nieuwe zin.
- Zet bij elkaar wat bij elkaar hoort. Zogenaamde tangconstructies zijn slecht voor de leesbaarheid.
- Gebruik actieve werkwoordsvormen en vermijd de lijdende vorm. Dus niet: In dit onderzoek wordt aangetoond dat … Maar: Dit onderzoek laat zien dat …
- Kies voor werkwoorden in plaats van naamwoorden. Dus niet: Hij levert een inspanning om tot verbetering van zijn positie te komen. Maar: Hij spant zich in om zijn positie te verbeteren.
- Schrap alle overbodige werkwoorden zoals zullen, kunnen, gaan, moeten, zouden (schrap überhaupt alle overbodige woorden).
- Vermijd abstracte woorden zoals ‘aspect’, ‘element’, ‘sfeer’. Vraag jezelf steeds af: wat wil ik concreet zeggen?
- Gebruik gewone voorzetsels in plaats van voorzetseluitdrukkingen zoals ‘met betrekking tot’, ‘door middel van’ etc.
- Formuleer als het even kan positief. Zinnen met een ontkenning zijn lastiger te begrijpen.
Ontdek jouw stijl
Als je alle bovenstaande regels braaf opvolgt, krijg je begrijpelijke teksten … Maar schrijven is ook intuïtief en creatief. Een tekst gaat pas echt leven als je ermee durft te spelen, als er humor in zit, als hij van het papier komt. Waar dat precies in zit, is moeilijk uit te leggen. Dus: laat je niet beperken door de regels en ga op zoek naar jouw unieke stijl!
Hoe belangrijk vind jij helder taalgebruik voor het uitleggen van de leerstof?
