Het is een bekend fenomeen: als laatste gekozen worden bij de gymles. In sommige groepen komt, bijvoorbeeld tijdens de gymles, duidelijk naar voren hoe de relaties binnen de groep liggen, maar onder de oppervlakte kunnen meer dingen spelen. Hoe zit het precies met de sociale verhoudingen in jouw (mentor)klas? Welke leerlingen zijn populair? Wie wordt er buiten gesloten? Met wie willen de meesten geen groepswerk doen? In deze zesde blog in de serie over handige tools voor in de klas, bespreek ik een tool voor het maken van een sociomatrix. Dit is een tabel die aangeeft hoe de sociale verhoudingen liggen. Hoe werkt het en wat kun je ermee?
Hoe werkt het?
Sometics stelt vier vragen aan je leerlingen en verwerkt de uitslagen in een sociomatrix. In een paar stappen ben je klaar:
1. Maak gratis een account aan.
2. Maak een nieuwe groep aan en voeg leerlingen toe.
3. Activeer de test.
4. De leerlingen beantwoorden elk individueel de vragen op de computer.
5. Bekijk de testresultaten.
De leerlingen hoeven maar vier vragen te beantwoorden:
- Met wie ga je graag om in je vrije tijd?
- Met wie ga je liever niet om in je vrije tijd?
- Met wie werk je graag samen?
- Met wie werk je liever niet samen?
De antwoorden op deze vragen resulteren in de testresultaten. De resultaten zijn opgedeeld in twee domeinen: ‘sociaal’ (de eerste twee vragen) en ‘werkgerelateerd’ (de laatste twee vragen). De resultaten worden per domein weergegeven.
Welk inzicht geven de testresultaten je precies?
De testresultaten laten zien wie er populair zijn in de groep en wie er verstoten zijn uit de groep. Verder kun je ook zien wie er positief voor elkaar kiezen en wie negatief. Dit kan je inzicht geven in wie er graag met elkaar omgaan en wie niet. Ook wordt weergegeven wie er überhaupt nooit positief of negatief gekozen werden.
Wat kun je doen met de testresultaten?
1. Groepsopdrachten
De testresultaten kun je gebruiken bij het voorbereiden van groepsopdrachten. Bedenk welk doel je wilt bereiken met de groepsopdracht. Denk aan: het bevorderen van de samenwerking tussen populaire en minder populaire leerlingen, het bevorderen van de relaties tussen leerlingen die liever niet met elkaar samenwerken of juist leerlingen die wél voor elkaar kiezen laten samenwerken. Op basis van de testresultaten kun je vervolgens groepjes vormen.
2. Leerlingbesprekingen
De informatie uit de resultaten kunnen ook als input dienen voor leerlingbesprekingen. Komen de resultaten overeen met wat in de klassen wordt waargenomen? Eventueel kun je samen vervolgacties plannen om het sociale klimaat in de klas te verbeteren. Valt een leerling duidelijk buiten de groep of is ie juist heel populair? Bedenk ook of er misschien persoonlijke aspecten meespelen die met de individuele leerling zelf te maken hebben. Vervolgacties kunnen dan bijvoorbeeld bestaan uit een sociale vaardigheidstraining of een faalangstreductietraining. Ga ook na of de leerling gepest wordt.
3. Oudergesprekken en mentorgesprekken
Ook kan de informatie meegenomen worden in de oudergesprekken en mentorgesprekken. Je verworven inzicht in de sociale verhoudingen in de groep dienen dan als basis voor een gesprek over of met de betreffende leerling.
Gebruik je een abonnement uit de leerlijn Sociaal-emotionele vaardigheden van Tumult?
Begin dan het schooljaar met een sociomatrix (als de leerlingen elkaar al kennen in klassenverband). Maak vervolgens op basis van de uitkomsten een plan voor het schooljaar. Welke vaardigheden hebben in deze groep prioriteit? Gaat het om het groepsgevoel en het maken van afspraken met elkaar, of juist om zelfvertrouwen, pesten of assertiviteit? Behandel de hoofdstukken in een volgorde die voor jouw groep van belang is.
Introductie voor de leerlingen
Het is belangrijk om van tevoren even aan te geven wat de bedoeling is van de vragen en waarom je dit doet. Ik heb ooit op papier de vragen laten maken en ik kan me herinneren dat sommige leerlingen verontwaardigd reageerden toen ze moesten invullen met wie ze liever niet wilden samenwerken.
N.b. Deze tool vat de resultaten samen in een sociomatrix, maar tekent geen sociogram: dat moet je zelf doen of je moet ervoor betalen.
Hoe krijg jij inzicht in de sociale verhoudingen in je klas? En op welke manier vertaal je deze inzichten in concrete acties? Deel je ervaringen hieronder met je medelezers!
Foto: Wikipedia
