De docent als mens #4: lachen, gieren en brullen – hoe zet je humor in?

Gepubliceerd op: 3 december 2018
Door: Florianne Sollie

Grapjes, plagerijtjes en samen lachen zijn op verschillende manieren heel waardevol in de omgang met leerlingen. Dit betekent natuurlijk niet dat iedere les een cabaretvoorstelling moet worden of dat je nooit serieus kunt zijn. Wanneer en waarvoor kun je humor als docent wél goed gebruiken?

Gelijkwaardig contact

Samen lachen is een onmisbaar onderdeel van het opbouwen van een band, met wie dan ook. Lachen hoort bij het sociale beloningssysteem dat wij als mensen hebben: we maken ermee duidelijk dat iets ons bevalt, en door samen te lachen versterken we het gevoel dat we bij elkaar horen. Helaas kan dit ook negatief werken, bijvoorbeeld in het geval van uitlachen. De mensen die samen lachen versterken daardoor hun band, maar ten koste van degene die uitgelachen wordt. Met leerlingen samen lach ik daarom vooral om onschuldige dingen, zoals de kat voor het raam die geobsedeerd naar de eenden kijkt, of iets wat ik zelf een beetje onhandig heb aangepakt. Zelfspot wordt eigenlijk altijd gewaardeerd. Je laat ermee zien dat ook jij niet perfect bent, en dat fouten maken absoluut niet erg is. Zo bouw je een gelijkwaardige band op, en schep je een sfeer waarin ook leerlingen fouten durven te maken en hierom kunnen lachen.

Humor en geheugen

Natuurlijk hoeft niet altijd alles leuk te zijn. Schoolwerk is stomweg niet de favoriete hobby van je leerlingen, en sommige onderwerpen lenen zich misschien minder goed voor spectaculaire werkvormen of geanimeerde gesprekken. Maar, zoals ik in deze blog al schreef, zorgen positieve emoties ervoor dat de hersenen ontvankelijker zijn voor informatie. Daarnaast onthouden leerlingen dingen beter als ze die met emotie hebben geleerd. Het leren leuk maken is dus absoluut geen overbodige luxe. Met mijn leerlingen overdrijf ik bijvoorbeeld graag Franse, Duitse of Engelse accenten. Goed voor de lachspieren én hun uitspraak. Ezelsbruggetjes, tekeningen voor uitleg, voorbeelden … ik probeer ze zo idioot mogelijk te maken. Zo onthoudt de leerling ze beter, en houd ik het werk voor mezelf leuk.

Relativeren en lichter maken

Humor is een manier om dingen te relativeren en lichter te maken. Door een grapje te maken als er bijvoorbeeld een glas kapotvalt, definieer ik een situatie als niet ernstig en kan de leerling ontspannen. Je hoeft hiervoor geen geniale grappenbedenker te zijn; het feit dat je er een lolletje van maakt, of probeert te maken, is genoeg voor het relativerende effect.

Soms werkt humor ook om juist over een zwaar onderwerp het gesprek aan te gaan. In mijn eigen middelbareschooltijd had ik eens een serie dramalessen over improvisatie. In het dramalokaal zaten de ramen nogal hoog, en een van de jongens had een hoge vensterbank uitgekozen als locatie voor een geïmproviseerd monoloogje. De rest van de klas keek toe. Al snel werd duidelijk dat hij iemand voorstelde die op het punt stond zich van het leven te beroven. De jongen acteerde zo angstaanjagend goed dat de beklemming in het lokaal voelbaar werd. Ik zag de dramadocent rondkijken en snel in de richting van de jongen lopen. Onder de vensterbank stond ze stil, en ze riep: “Hé Piet, kom je eten?” “Ja, bijna!”, riep de jongen. De docent speelde verder: “Zit je nou alweer daarboven? Sjonge, dat je niks beters te doen hebt. Ruim je het touw straks weer even netjes op?” Het was zo’n bizarre wending die de docent aan het verhaal gaf, dat de spanning brak en de hele klas in lachen uitbarstte. Dat maakte de sfeer ontspannen genoeg om vervolgens met de groep in gesprek te gaan over het toch wel heftige onderwerp dat onze steracteur had aangesneden.

Plaagantenne

Zelf vind ik het leuk om mijn leerlingen een klein beetje te plagen, om alle redenen die ik hierboven heb genoemd. Dat is overigens geheel wederzijds; ook ik ontkom niet aan de nodige gevatte opmerkingen. Wel wacht ik met plagerijtjes tot ik leerlingen wat beter ken. Sommige leerlingen zijn vrij gemakkelijk te ‘lezen’, andere zijn iets geslotener of moet je echt beter kennen om te zien dat er iets is. Niet iedereen vindt dezelfde dingen leuk, en soms kun je iemand met een goedbedoeld grapje per ongeluk veel pijn doen of een ongemakkelijk gevoel geven. Ik vergeet nooit meer het liefkozende ‘Solliedrollie’ (Sollie is mijn achternaam) van een van mijn eigen docenten. Het was absoluut goed bedoeld, maar ik vond het niet grappig. Het voelde kleinerend. Ook nadat ik dit had duidelijk gemaakt, ging ze ermee door. Het geeft tot op de dag van vandaag een bijsmaakje aan de verder bijzonder goede herinneringen die ik aan deze docent heb. Schuif dus altijd je antenne uit, zet je voelsprieten aan, en bij twijfel: doe het niet. Zo weet je zeker dat de humor die je wél gebruikt goed is voor de (leer)sfeer!

In mijn volgende blog vertel ik wat ik doe om te zorgen dat mijn leerlingen zich gehoord en begrepen voelen. Wil je voor die tijd meer weten over mijn werk? Kijk dan op www.flowhuiswerk.nl.

Misschien vind je dit ook interessant

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Search