Cijfers: ja of nee?

Gepubliceerd op: 25 augustus 2014
Door: Martina Nieuwenhuis

Laatst zei iemand aan de lunchtafel van Tumult nog: “Ik ging mijn eindexamen in met een 8,7 voor Frans”. Nou hebben wij een redelijk jong team, maar dat ze zich dat nog zo precies herinnert, zegt iets: het heeft diepe indruk gemaakt. En dat maakt het nog steeds. Onze reacties varieerden van: Wat?! naar: Wauw, wat goed!. Oftewel, nog steeds kunnen we dat gevoel oproepen van trots en tja, misschien ook wel een beetje van jaloezie? Want ook ik kan me mijn eindlijst nog goed herinneren, en jij vast ook, maar een 8,7 voor Frans heb ik nooit gehaald! Cijfers, ik hield ervan. Maar wat zijn de feitelijke voor- en nadelen? En wat zijn de alternatieven? Dat bespreek ik in deze blog.

Een stukje geschiedenis…
Waarom is er überhaupt discussie over cijfers? Het antwoord is simpel: door de ontwikkeling van de kennis die we hebben over leren en onderwijs. Vroeger sloten cijfers naadloos aan op de manier van onderwijs geven. De docent leerde iets aan de leerlingen en testte of de leerlingen dit onthouden hadden. Tegenwoordig zien we de ontwikkeling van kennis toch anders: ieders input, zowel die van de docent als leerling, is namelijk gelijkwaardig in het leerproces. Deze andere manier van leren vraagt een andere manier van beoordelen (assessment). Hebben cijfers hier nog een rol in?

Twee soorten assessment
Er bestaan twee soorten assessment: formatief – en summatief assessment. Formatief assessment wordt voornamelijk ingezet tijdens het leerproces zelf en bestaat vaak uit feedback. Het doel van formatief assessment is om de leerling zo stapje voor stapje verder te helpen in zijn ontwikkeling. Summatief assessment vindt plaats aan het eind van een leerproces of een schoolvak en is vaak een definitieve beoordeling (een cijfer), waaraan je kunt zien wat de leerling (en daarmee het vak) gescoord heeft. Goed om even te kijken naar de voor- en nadelen van summatief assessment ten opzichte van formatief assessment.

De voordelen van cijfers (summatief assessment) op een rij
+ Cijfers verhogen de leerlingbetrokkenheid bij de opdracht, de school en de leerstof.
+ De sociale vergelijking (zie inleiding) die cijfers oproepen hebben voor het gros (zie nadelen) meer positieve effecten (zelfvertrouwen, zelfkennis) dan negatieve effecten (onzekerheid of een slecht zelfbeeld).
+ Opdrachten die met een cijfer worden beoordeeld zijn belangrijk voor studenten op een manier die ‘gewone’ opdrachten nooit kunnen evenaren.
+ Formatief assessment is complexer dan summatief assessment en stelt allerlei (niet altijd haalbare?) voorwaarden aan de leerling:
1. Leerling moet snappen wat het uiteindelijke doel is.
2. Leerling moet zijn huidige doel met het streefdoel kunnen vergelijken.
3. Leerling moet kunnen besluiten welke actie nodig is om dichter bij zijn streefdoel te komen. Daarbij is het objectief vergelijken van formatief assessment bijna onmogelijk, terwijl je cijfers makkelijk naast elkaar legt.

De nadelen van cijfers (summatief assessment) op een rij
– Summatief assessment beïnvloedt de prestatie van de leerling niet. De leerling wordt dus niet beter in wat hij doet. Iets wat bij formatief assessment juist wel het geval is: dit is een veel effectievere manier als het je te doen is om de ontwikkeling van kennis en vaardigheden van de leerling.
– Erg slecht scorende leerlingen kunnen moeite hebben met cijfers. Voor hen is het beter hun eigen vooruitgang te zien, dan dat ze zichzelf kunnen vergelijken met hun medeleerlingen.

Een belangrijke vraag…
…als je wilt kiezen tussen formatief assessment en summatief assessment is dus de volgende: wat is het doel van het assessment? Gaat het om leerstof en kennis opdoen of gaat het erom dat de betrokkenheid van de leerling ten opzichte van de opdracht, de school of de leerstof vergroot wordt? In het eerste geval is formatief assessment een goede keuze. In het tweede geval kun je beter kiezen voor summatief assessment.

Best of both?
Een ding is duidelijk, cijfers zijn zeker niet ouderwets of niet bruikbaar. Integendeel. Cijfers bieden enorme voordelen. Cijfers, ja of nee, zou ík dus zeker beantwoorden met ja. Maar ik wil er wel iets aan toevoegen. In het ideale geval combineer je cijfers met feedback. Tijdens een leerproces geef je jouw leerling feedback. Het uiteindelijke eindcijfer bepaal je vervolgens door te kijken naar het eindresultaat in combinatie met wat er met jouw feedback gedaan is. Zo combineer je het beste van de twee assessmentvormen!

Wat zijn jouw gedachten over cijfers en feedback? Ik hoor het graag hieronder!

Misschien vind je dit ook interessant

10 Responses

  1. Het behalen van een (hoog) cijfer wordt naak gezien als doel op zich. Naar mijn mening zou een cijfer slechts een signaalfunctie moeten hebben; een middel om te tonen in hoeverre een leerling iets beheerst. Vrij ‘leren’ en (prestatie)angst gaan slecht samen. Om te durven leren is de moed van kwetsbaarheid nodig.

    1. Ha Paul, mee eens, mooi verwoord. De signaalfunctie die jij omschrijft lijkt de ultieme balans tussen de voor- en nadelen van cijfers. Wel een belangrijke vraag is; hoe realiseer je die balans? Heb jij daar ervaring mee en tips voor?

      1. Martina vraagt: hoe realiseer je de balans tussen voor- en nadelen van cijfers?
        Mijn antwoord: door de nadruk te leggen op de inspanning die leerlingen leveren in plaats van het resultaat. Voorbeeld uit eigen ervaring; een groep eerstejaars VMBO (op OPDC) stond bekend als zeer ongemotiveerd voor schoolwerk. Ik gaf de leerlingen een rekenboekje waarin stapsgewijs decimalen uitgelegd werden, afgewisseld met oefeningen . Strekking van mijn instructie: “De antwoorden staan achterin het boekje. Je mag afkijken, zelf gaan puzzelen of er samen aan werken. Het enige waarop ik let, is hóe je werkt: ben je ermee bezig? Overleg je op de juiste manier?”

        Resultaat: alle leerlingen gingen zeer gemotiveerd aan het werk en ik kon aan het eind van de les iedereen oprecht positieve feedback geven. Bovendien waren veel leerlingen zelf verrast hoe goed zij de leerstof begrepen.

        Hoe komt dat? Of je werkt of niet, heb je zelf in de hand; of je een beoogd resultaat behaalt, niet. Daarin kun je falen. Veel pubers doen alles om gezichtsverlies te voorkomen: liever straf dan een faalervaring.

        Een ander voorbeeld met cijfers. Bij een les Engels heb ik gezegd: “Elke twee minuten dat je zelfstandig werkt, krijg je een punt. Je kunt dus een 10 halen door twintig minuten achtereen te werken.” Meer dan de helft van de groep scoorde een 10. Het laagste cijfer was een 6.
        Dat het cijfer niet meetelde als (inhoudelijke) beoordeling, maakte niet uit. Het ging om de focus op het proces in plaats van het resultaat.

        Als je werkt met overhoringen en toetsen, is het volgens mij belangrijk met de leerling een inhoudelijk gesprek aan te gaan over de gehanteerde en te hanteren leerstrategie. “Dit cijfer zegt niet hoe goed jij bent. Dit cijfer zegt iets over jouw volgende stap.”

        1. Erg mooie voorbeelden, had nog niet gedacht aan wat jij terecht noemt: “Of je werkt of niet, heb je zelf in de hand; of je een beoogd resultaat behaalt, niet.”

          Met dit in je achterhoofd kun je de focus inderdaad op de inspanning van de leerlingen leggen in plaats van hun resultaat, zonder het resultaat echt achterwege te laten. Heb je het gevoel dat dit ook echt in de gehele klas zo opgepikt wordt, of blijft het vechten tegen leerlingen die voor de hoge cijfers gaan en zo prestatiedruk ervaren?

          Ben ook benieuwd of er nog meer mensen zijn die ideeën hebben over hoe dit praktisch in je lessen aan te pakken.

  2. Helaas beste mensen, allemaal goed bedoeld maar cijfers zijn er niet voor de leerlingen. Cijfers zijn er voor de scholen, of beter gezegd voor het ministerie om te kijken of de scholen het nog goed doen. Er wordt op grote schaal met cijfers aangeklooid, zeg maar gewoon gefraudeerd. Toen ik dat als leerling (lang geleden) ontdekte was is eerst ontzettend boos, maar later opgelucht. Want als dat cijfer niks met mij te maken had (wat ik intuïtief al aanvoelde) dan staat mijn eigen leerproces dus los van wat de school mij opdringt. HOERA!

    1. dit is niet waar! ik ben zelf leerling en een cijfer is er voor de leerling want we krijgen ook reflectie op wat voor cijfers we halen en als de leerling zelf geen goede cijfers haalt dan gaat hij of zei niet over wat betekent dat cijfers er zijn voor leerlingen. BIEM!

    2. Hallo Lex, graag wil ik met u contact opnemen om hierover verder te discussiëren. Ik ben namelijk een leerling die momenteel havo 4 volgt die een beschouwing moet houden. Graag hoor ik iets van u terug.

  3. Betrokkenheid voor school en opdrachten vergroten door cijfers? Deze extrinsieke motivator zal de betrokkenheid voor leren alleen maar minder maken. Betrokkenheid voor school en de opdrachten moet je zoeken in het leren zelf. Dus betekenisvolle hands-on, minds-on opdrachten. Echte problemen om op te lossen. Aanboren van passie of persoonlijk belang. Cijfers gebruiken voor betrokkenheid is hetzelfde als een hondenkoekje, conditioneren. Jammer want deze extrinsieke motivators vagen de intrinsieke motivatie weg.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Search