Gisteren zocht ik op internet een oplossing voor een kwaaltje. Werkelijk bijzonder wat je dan voor oplossingen tegenkomt: “Wrijf 3 keer achter je rechteroor en raak dan de plek aan waar je last hebt: het werkt echt!” Nou geloof me, je kunt wrijven wat je wilt, maar helpen doet het niet. Zo staan er nog veel meer idiote dingen, die ik niet eens geprobeerd heb. Waarom niet? Ik besloot dat het me niet de moeite waard leek.
Kritisch denken?
Kennisnet omschrijft het als ‘het vermogen om onafhankelijk van anderen een eigen visie of onderbouwde mening te formuleren’. Onderliggende vaardigheden zijn analyseren, vergelijken, concluderen, interpreteren, evalueren, synthetiseren. Bijbehorende eigenschappen zijn bewust worden van eigen handelen, zelfreflectie, kritisch naar jezelf kijken, eigen visie, onderbouwde eigen mening kunnen formuleren, onafhankelijkheid.
Bekijk ook dit interessante filmpje met heldere uitleg over de theorie achter kritisch denken. De benadering komt uit de filosofie (Socrates).
Waarom?
Kritisch denken en je eigen conclusies trekken. Deze 21st century skill heeft sterk te maken met het verwerken van informatie. Tegenwoordig kan iedereen informatie aanleveren, bijvoorbeeld via Internet. De ‘lezer’ zal dus zelf moeten filteren: welke informatie is goed en welke informatie laat ik links liggen. Dit vraagt om de vaardigheid kritisch denken. Daarnaast biedt kritisch denken je een zekere mate van zelfstandigheid.
Visieontwikkeling
Uit welke elementen bestaat kritisch denken? Zorg dat je hier veel informatie over inwint (bijvoorbeeld op Kennisnet of leren.nl) en bepaal vervolgens gezamenlijk aan welke aspecten jullie binnen het onderwijs aandacht gaan besteden. Denk na over je insteek van kritisch denken. Het is namelijk iets positiefs, in tegenstelling tot wat veel mensen denken. Benader je dit niet zo of sla je door in kritisch denken, dan word je misschien wantrouwend en zo wordt kritisch denken iets negatiefs. Dit moet je zien te voorkomen.
Het curriculum
Wat gebruik je in de les om kritisch denken te stimuleren? Volgens mij voornamelijk goede onderwerpen met bijbehorende goede vragen. Een voor de hand liggende benadering van kritisch denken zit in de aandacht voor mediawijsheid. Zoals ik beschreef is niet alle informatie die je kunt krijgen even betrouwbaar: belangrijk om je leerlingen mee om te leren gaan.
Naast aandacht voor mediawijsheid is het curriculum niet eens zo belangrijk, omdat het een vaardigheid is die binnen het bestaande curriculum getraind kan worden. Wat relevanter is, is de benaderingswijze van de docent naar de leerlingen.
Deskundigheid docenten
Kritisch denken stimuleren vereist interactie. Je zult als docent veel vragen moeten stellen. Zo geef je een voorbeeld van de vragen die de leerlingen zichzelf kunnen stellen om kritisch te denken. Dit vereist een andere rol van de docent, een rol die al langer beoogt wordt: namelijk die van coach. Voor tips en tricks rondom het stellen van goede vragen verwijs ik naar een van mijn eerdere blogs. Deze blog schreef ik naar aanleiding van het topboek van Doug Lemov, Teach Like A Champion.
Als docent is het daarnaast nuttig kennis te hebben van metacognitieve vaardigheden en thinking skills. Er is sprake van metacognitie wanneer een lerende een vorm van bewustzijn en controle heeft over wat en hoe er op dat moment geleerd wordt. Thinking skills zijn het menselijk vermogen om bewust na te denken om onze doelen te bereiken. Het is wat ons ‘mens’ maakt: onthouden, vragen stellen, concepten bedenken, plannen, redeneren, voorstellingsvermogen, problemen oplossen, keuzes maken, oordelen vellen, ideeën verwoorden etc. Thinking skills zijn context-onafhankelijke vaardigheden die nodig zijn om een kritisch te denken.
Hoe stimuleer jij je leerlingen om kritisch te denken en hoe kritisch ben je daar eigenlijk op? Ik hoor het graag hieronder!
